Τα βιβλία που ταξιδεύουν

Όσοι αγαπούν το διάβασμα δύσκολα αποχωρίζονται τα βιβλία τους -κι όχι μόνο τα πολύ αγαπημένα. Οποτε τα δανείζουν κρατάνε λογαριασμό, όταν μετακομίζουν τα παίρνουν μαζί τους, και μολονότι ξέρουν ότι οι πιθανότητες να τα διαβάσουν ξανά είναι λιγοστές, τα φυλάνε σαν ένα κομμάτι της ψυχής τους. Κάποια στιγμή, βέβαια, τα ράφια ξεχειλίζουν. Και στο επιβεβλημένο ξεσκαρτάρισμα, ανακαλύπτεις τίτλους που δεν σου κινούν το ίδιο ενδιαφέρον πια, έργα που απέκτησαν μέσα σου ημερομηνία λήξης αλλά η συνείδησή σου σου απαγορεύει να τα πετάξεις.
Να τα πουλήσεις; Στο παζάρι των μεταχειρισμένων, η αξία τους είναι μηδαμινή. Να τα χαρίσεις; Καλή ιδέα. Μιά τρίτη λύση, πάντως, γέννημα της ηλεκτρονικής μας εποχής, είναι να τ' «απελευθερώσεις» και να τα μοιραστείς. Αρκεί να έχεις πρόσβαση στο Ιντερνετ και διάθεση να ενσωματωθείς σε μια παρέα.
Αυτό ακριβώς κάνει η εικοσάχρονη deadendmind -κατά κόσμον Δάφνη, φοιτήτρια κοινωνιολογίας στην Αθήνα. Παρακινημένη από ένα εκτενές ρεπορτάζ του «Εψιλον» της «Κ.Ε.» (8/5/2005), την επομένη κιόλας μπήκε στη διεύθυνση www.bookcrossing.com  και βάλθηκε ν' ακολουθήσει πιστά τις οδηγίες: Πήρε ένα βιβλίο που της περίσσευε, το καταχώρισε στο σάιτ δίνοντάς του αριθμό ταυτότητας, τύπωσε και κόλλησε πάνω του την ειδική ετικέτα που εξηγεί τι πρέπει να κάνει όποιος το εντοπίσει και ενημέρωσε κάθε πιθανό ενδιαφερόμενο πού σκοπεύει να το «απελευθερώσει».
Κι ενώ περίμενε να δει σε τίνος χέρια θα πέσει το βιβλίο της, πώς θα σχολιαστεί και που θ' αφεθεί μετά, έπιασε επαφή με παλιότερα μέλη του κλαμπ, άρχισε να παίρνει μέρος σε συνέδρια και «μαζώξεις», ανακάλυψε συγγραφείς σαν τον Λένο Χρηστίδη και τον Ακίρα Γιουσουμούρα, κι έκανε φίλους που χωρίς το bookcrossing δεν θα συναντούσε ποτέ.
Τώρα, πια, η Δάφνη δεν ξαλαφρώνει μόνο τη βιβλιοθήκη της από παιδικά βιβλία σαν τα «Γκρίζα χιόνια» της Αννας Δεϊμέζη-Καλιότσου που είχε αφήσει έξω από το στρατιωτικό νοσοκομείο της Πεντέλης ή το ιστορικό μυθιστόρημα «The Borgia Bride» της Jeanne Kalogridis που έδωσε στους γονείς της για να το «απελευθερώσουν», ενώ ταξίδευαν στο εξωτερικό. Με το που διαπίστωσε ότι και τα δύο βρήκαν αποδέκτες -το πρώτο ένα κοριτσάκι και το δεύτερο μια αυστραλέζα γιαγιά που το μάζεψε στην Φλωρεντία και το αποχωρίστηκε στο Λονδίνο- άρχισε να ρίχνει... στο πέλαγος και αγαπημένα της μυθιστορήματα σαν τον «Φιλοξενούμενο» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, αγοράζοντας ένα δεύτερο αντίτυπο γι' αυτό το ιδιότυπο κυνήγι θησαυρού.
Η ιδέα ξεκίνησε το 2001 από -πού αλλού;- τις ΗΠΑ, οι θιασώτες της υπολογίζονται γύρω στα 500.000 άτομα ανά τον πλανήτη και η δανειστική τους βιβλιοθήκη που μεγαλώνει καθημερινά έχει ξεπεράσει τους 4.700.000 τόμους! Οπως ανακοινώθηκε στο τρίτο συνέδριο των ελλήνων bookcrossers που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στα Χανιά, η κοινότητά τους εδώ απαρτίζεται από 2.500 μέλη, αλλά οι ενεργοί, εκείνοι δηλαδή που αφήνουν ή κυνηγούν βιβλία σε δημόσιους χώρους αφήνοντας στο Διαδίκτυο το στίγμα τους, «δεν πρέπει να ξεπερνούν τους εκατό», λέει η Δάφνη. Ανάμεσά τους, «πολλές κοπέλες, άφθονος φοιτητικός πληθυσμός, ελάχιστοι οικογενειάρχες και μετρημένοι στα δάχτυλα οι άνω των 40».
Ο πιο δραστήριος ίσως από τους παραπάνω είναι ο aris1, συντάκτης ύλης σε μεγάλη εφημερίδα, που από το 2003 μέχρι σήμερα έχει «απελευθερώσει» κοντά στα 800 βιβλία! Πού;
Στον Εθνικό Κήπο -ένα μέρος με άπειρες κρυψώνες- στο άγαλμα του Μακρυγιάννη στην Αρεοπαγίτου, σε θέατρα, κινηματογράφους και φεστιβάλ, σε παγκάκια, σε πυροσβεστικές φωλιές, σε καφετέριες όπως το «Τοy cafe» πίσω από την Παλαιά Βουλή ή στην «Καφεΐνα» της οδού Κιάφας και το «Ethnique» κοντά στην πλατεία Νέας Σμύρνης, δυο στέκια ενταγμένα στην «επίσημη ζώνη bookcrossing» μιας και οι ιδιοκτήτες τους διέθεσαν από ένα μικρό χώρο στα μέλη της ομάδας για ν' αφήνουν και να βρίσκουν βιβλία σε τακτά διαστήματα.
Μια παρέα πολυεθνική
Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, «δεν είμαστε καμιά... κουλτουριασμένη λέσχη» διευκρινίζει ο aris1 στην ιστοσελίδα του. "Ταξιδεύουμε" βιβλία, κάνουμε παρέα, πάμε σινεμά, για ποτό, άμα λάχει ρίχνουμε και κανένα χορό. Πολλοί από μας δοκιμάζουν να γράψουν κι οι ίδιοι, άλλοι μοιράζονται τα κείμενά τους στο Ιντερνετ, άλλοι τα... εκμυστηρεύονται σε φίλους, άλλοι τα κρατούν για τον εαυτό τους, και μερικοί έχουν την τύχη να τα δημοσιεύσουν. Ομως, το βασικό μας χαρακτηριστικό είναι ότι διαβάζουμε. Μοιραζόμαστε τις απόψεις μας και θέλουμε να κάνουμε κι άλλους να διαβάζουν. Σε μια Ελλάδα όπου το 43,5% δεν διαβάζει ούτε ένα βιβλίο το χρόνο, δεν είναι αυτό έστω και λίγο ενθαρρυντικό;»
Οπως τα σεμινάρια λογοτεχνικής γραφής που πολλαπλασιάστηκαν τα τελευταία χρόνια σαν μανιτάρια, όπως οι λέσχες ανάγνωσης που δημιουργήθηκαν έπειτα από την σχετική καμπάνια του ΕΚΕΒΙ, έτσι και το bookcrossing έρχεται με τον τρόπο του να υπενθυμίσει την ανάγκη κάποιων ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα να ενταχθούν σε μια ομάδα, κι αντί να μένουν κλεισμένοι στο καβούκι τους, να εκτίθενται και να επικοινωνούν.
Σήμερα, η Δάφνη ξέρει ότι αν αποφασίσει να εκδράμει στη Λάρισα, τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα ή την Κρήτη, όλο και κάποιος bookcrosser θα βρεθεί να την υποδεχτεί. Μέσα σε μια τριετία, άλλωστε, γνώρισε από κοντά βιβλιόφιλους ταξιδιώτες από την Αμερική, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Αγγλία και την Ολλανδία, αλλά και συγγραφείς που συμμετείχαν στα συνέδρια -από τον Θόδωρο Γρηγοριάδη, την Ερση Σωτηροπούλου και τον Χρήστο Χρυσόπουλο ώς τον Αλέξη Σταμάτη, τη Σώτη Τριανταφύλλου και τον Νίκο Πλατή.
Η εγγραφή στο bοokcrossing.com είναι δωρεάν: Δίνει κανείς ένα password και το e-mail του (το οποίο στη συνέχεια δεν εμφανίζεται ποτέ και πουθενά) και εμφανίζεται στην ιστοσελίδα με το ψευδώνυμο που έχει επιλέξει. Τα σχόλια που συγκροτούν το «ημερολόγιο καταστρώματος» του κάθε τίτλου δεν είναι απαραίτητο να γράφονται στ' αγγλικά, τα ελληνικά φτάνουν και περισσεύουν. Στο ηλεκτρονικό ράφι που διαθέτει ο κάθε brookcrosser υπάρχουν ξεχωριστές θέσεις για τα βιβλία που επιθυμεί να διαβάσει, να χαρίσει ή ν' ανταλλάξει. Και την τελευταία Κυριακή κάθε μήνα, σ' ένα κεντρικό καφέ της πόλης, δίνουν όλοι τους ραντεβού για να τα πουν από κοντά και να προχωρήσουν σε μαζικές «απελευθερώσεις». Αλλος για το κλαμπ;

Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ