Αγνωστα στοιχεία για την αυτοκτονία του μεγάλου αδελφού της Αννας Αχμάτοβα (1884-1966) φέρνει στο φως το νέο τεύχος του περιοδικού «Πλανόδιον» (τεύχος 45, Δεκέμβριος 2008), που είναι αφιερωμένο στη μεγάλη Ρωσίδα ποιήτρια. Ο Αντρέι Αντρέγιεβιτς Γκορένκο (1886-1920) αυτοκτόνησε το βράδυ της Τρίτης της 11ης Φεβρουαρίου 1920, στο ξενοδοχείο «Κρόνιον», που βρισκόταν στην αρχή της οδού Πατησίων, στα Χαυτεία. Είχε φτάσει στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1919, μετά την επικράτηση των μπολσεβίκων, μαζί με τη γυναίκα του Μαρία -ξαδέλφη του από την αδελφή της μητέρας του- και τον τετράχρονο γιο τους Κύριλλο.
Το μονάκριβο παιδί τους ασθένησε από ελονοσία στο Βόλο, κι έτσι το ζευγάρι υποχρεώθηκε να έρθει στην Αθήνα και να εγκατασταθεί στο Φάληρο, όπου γνώρισε τον φαρμακοποιό Μιλτιάδη Σμπαρούνη. Αυτόν ειδοποίησε το ζεύγος από την προηγουμένη της αυτοκτονίας του Αντρέι Γκορένκο και απόπειρας -όπως απεδείχθη- της συζύγου, η οποία όχι μόνο δεν πέθανε, αλλά καθώς ήταν έγκυος έφερε στον κόσμο ένα αγοράκι, που πήρε το όνομα του αυτοκτόνου πατέρα, Αντρέι.
Αυτή η ανακάλυψη είχε την αρχή της σ' ένα εύρημα του εκδότη του «Πλανόδιου» Γιάννη Πατίλη και του ερευνητή και συλλέκτη Γιώργου Ζεβελάκη, όταν ετοίμαζαν το αφιέρωμα στην Αννα Αχμάτοβα. Στο δοκίμιο των Jeanne και Fernard Rude, που ανοίγει τις σελίδες τις αφιερωμένες στη Ρωσίδα ποιήτρια, βρισκόταν η υποσημείωση με αριθμό 4: «Οι αδελφές της Αχμάτοβα πέθαναν από φυματίωση το 1905 και το 1922. Ο αδελφός της Αντρέι στην Αθήνα το 1920». Κατέφυγαν στη βιογραφία του Βόλφανγκ Χέσνερ, «Αννα Αχμάτοβα», όμως κι εκεί, όπως αποδείχθηκε, δεν βρήκαν τις ακριβείς πληροφορίες. Το ερευνητικό δίδυμο, με τη βοήθεια της συνεργάτιδος του περιοδικού Ευγενίας Κριτσέφτσκαγια, αναζήτησαν στοιχεία στο Διαδίκτυο. Ανακάλυψαν ένα εξαιρετικά εμπεριστατωμένο βιογραφικό, φιλοτεχημένο από τον Ρώσο ηλεκτρονικό Κιρίλ Φιλκενστάιν (γενν. 1949). «Ελλιπές και αυτό και εν μέρει ανακριβές», ήταν η εκτίμηση του Γιάννη Πατίλη και του Γιώργου Ζεβελάκη.
Το θέμα Γκορένκο, όπως εξελίχθηκε, ζητούσε από αυτούς πρωτογενή έρευνα: «Διασταυρώνοντας μια δωδεκάδα τουλάχιστον καθημερινών εφημερίδων της Αθήνας και του Πειραιά, μπορεί κανείς να έχει μια σχετικά ασφαλή εικόνα περί του τι συνέβη στην οικογένεια Γκορένκο εκείνον τον Φεβρουάριο του 1920», αναφέρουν για τον τρόπο της έρευνάς τους. Αναζήτησαν δημοσιεύματα από την Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου έως και την Τρίτη 3 Μαρτίου 1920 στις εφημερίδες: «Εστία», «Αθηναϊκή», «Εθνος», «Πατρίς», «Ελεύθερος Τύπος», «Εμπρός», «Αστήρ», «Οι Καιροί», «Νέα Ελλάς», «Πολιτεία», «Η Καθημερινή», «Σημαία». Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι τη μόνη εφημερίδα της εποχής που δεν κατάφεραν να βρουν ήταν η «Ακρόπολις».
Ας αφήσουμε τους Γιάννη Πατίλη και Γιώργο Ζεβελάκη να αφηγηθούν τι ακριβώς συνέβη τη νύχτα της αυτοκτονίας του Αντρέι Γκορένκο και τι επακολούθησε: «Στις 8.30 (σ.σ. της Τρίτης 11 Φεβρουαρίου 1920) είχαν ήδη επιστρέψει στο ξενοδοχείο και αφού πλήρωσαν το ενοίκιό τους, αξίας 7,5 δραχμών, παρήγγειλαν σε παρακείμενο ζυθοπωλείο δύο ποτήρια μπίρα και ανέβηκαν στο δωμάτιο με τον αριθμό 9, όπου διέμειναν. Εκεί κατά τη διάρκεια της νύχτας οι δύο σύζυγοι χρησιμοποιώντας την ίδια σύριγγα έχυσαν στις φλέβες τους από "είκοσιν υφεκατόγραμμα μορφίνης" ο καθένας».
Και συνεχίζουν: «Στις οκτώ ή εννέα το πρωί της Τετάρτης 12 Φεβρουαρίου, ο φίλος τους φαρμακοποιός (σ.σ. Μιλτιάδης Σμπαρούνης) έμπαινε στο δωμάτιο όπου αντίκρισε τον Αντρέι να κείτεται με τα ρούχα στο κρεβάτι του ημιθανής, ενώ στο άλλο κρεβάτι η Μαρία διατηρούσε τις αισθήσεις της. Οταν η γυναίκα αντιλήφθηκε την παρουσία του φίλου τους τον ρώτησε: «Ο Ανδρέας πέθανε;». Κοντά στα κρεβάτια σ' ένα μικρό τραπέζι βρισκόταν ένα άδειο μικρό κιβώτιο με μια σύριγγα και στο δάπεδο άδεια σωληνάρια μορφίνης».
Ο φίλος του ζεύγους, ο Μ. Σμπαρούνης, ειδοποίησε το 6ο Αστυνομικό Τμήμα. Κατέφθασε ο αστυνόμος συνοδευόμενος από αστίατρο, οι οποίοι παρέλαβαν τους αυτόχειρες και τους μετέφεραν στην Πολυκλινική, όπου δέχθηκαν τις πρώτες βοήθειες και εν συνέχεια τους οδήγησαν στο Δημοτικό Νοσοκομείο. Σε κατάθεση που έδωσε η σύζυγος Μαρία δήλωνε ότι η φτώχεια και η θλίψη για τον θάνατο του παιδιού τους είχε οδηγήσει το ζευγάρι στο απροχώρητο, αναγκάζοντάς το να προβεί στην απονενοημένη ενέργεια της αυτοκτονίας.
Η κηδεία του Αντρέι Αντρέγιεβιτς Γκορένκο ετελέσθη την Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 1920 από τη ρωσική εκκλησία της Αγίας Τριάδας επί της οδού Φιλελλήνων. Εκτός από τη σύζυγό του Μαρία, την κηδεία παρακολούθησαν Ρώσοι πρόσφυγες Αθηνών και Πειραιώς, ενώ η «Ενωσις των Ρώσων προσφύγων» κατέθεσε στεφάνια από τεχνητά άνθη. Ο Αντρέι Γκορένκο, κατά τη μαρτυρία του Παύλου Νιρβάνα, ετάφη στον ίδιο τάφο όπου είχε ταφεί και το μονάκριβο αγόρι, στο ψηλότερο μέρος του Νεκροταφείου Αθηνών (σήμερα Α' Νεκροταφείο).
Η είδηση του θανάτου του Αντρέι Γκορένκο δημοσιεύτηκε πρώτα στις εφημερίδες «Εστία» και «Αθηναϊκή» την Πέμπτη, 13 Φεβρουαρίου 1920, ως «διπλή αυτοκτονία», καθώς δεν ήταν γνωστές όλες οι πτυχές του δράματος. Τα δημοσιεύματα με αφορμή το αλγεινό γεγονός έκαναν λόγο για την εν γένει δύσκολη οικονομική κατάσταση των εν Ελλάδι Ρώσων, καταγγέλλοντας ως κύριο υπαίτιο της δεινής τους θέσης τον μπολσεβικισμό. Ετσι, οι εφημερίδες έφτασαν να θυμηθούν μέχρι και τα Ορλωφικά, θέλοντας να επισημάνουν τις οφειλόμενες υποχρεώσεις στον ρωσικό λαό. Μάλιστα δεν άργησε να συσταθεί επιτροπή κυριών με θερμή συνηγορία «Υπέρ των Ρώσων προσφύγων».
Με την επιτροπή συνεργάζεται η Μαρίκα Κοτοπούλη, που προγραμματίζει για την Τετάρτη 26 Φεβρουαρίου 1920 «ευεργετική», όπως αναφερόταν, παράσταση στο θέατρό της. Οι εισπράξεις θα διετίθεντο για την ανακούφιση των Ρώσων προσφύγων από τα δεινά, ενώ ο Τύπος παρακινεί τους Αθηναίους σε γενναία συμμετοχή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου