Κορυφαία στιγμή η ομιλία Λε Κλεζιό στα Νομπέλ

Οσοι αντιμετωπίσαμε με άγνοια ή και με κάποια περιφρόνηση την ανακοίνωση του ονόματος του Ζαν-Μαρί Γκουστάβ Λε Κλεζιό ως φετινού νικητή του Βραβείου Νομπέλ Λογοτεχνίας, καλύτερα να το ξανασκεφτούμε. Ο λόγος που απηύθυνε στη Σουηδική Ακαδημία προχθές την Κυριακή δείχνει ένα συγγραφέα που, ανεξαρτήτως προσωπικών προτιμήσεων και αδυναμιών, αντιμετωπίζει τη γραφή και την ανάγνωση με στοχαστική διάθεση. Μπορεί η Αθήνα να καίγεται, αλλά στη Στοκχόλμη αυτή είναι η εβδομάδα του Βραβείου Νομπέλ, με τις ομιλίες των φετινών νικητών, και, φυσικά, την απονομή των βραβείων την Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου. Βεβαίως, πριν από αυτό, θα έχει προηγηθεί το επίσημο κοντσέρτο των Βραβείων Νομπέλ, που θα διευθύνει ο κορυφαίος αρχιμουσικός Σερ Τζον Ελιοτ Γκάρντινερ, συνοδεία της Χορωδίας Μοντεβέρντι.

Η ομιλία του Λε Κλεζιό είχε έναν έντονα βιωματικό χαρακτήρα, την ίδια στιγμή όμως εξέφραζε και ένα άνοιγμα στον κόσμο: τον κόσμο για τον οποίο συνήθως γράφει ένας συγγραφέας, αυτόν που υποφέρει, που πεινά, που διώκεται - τι παράξενο όμως, όπως τόνισε, τους συγγραφείς να τους διαβάζουν και να τους τιμούν όσοι δεν υποφέρουν. Ηταν επίσης μία ομιλία-σύσταση του εαυτού του, με αναφορές στο υπόβαθρό του, στα βλέμματα και τις χειρονομίες που συνάντησε από παιδί. Από τα στρατεύματα του Ρόμελ, που είδε να περνούν κάτω απ’ το παράθυρό του, τις στερήσεις που έφερε ο πόλεμος, έως τις ονειροπολήσεις του στη Νιγηρία, όπου ο πατέρας του εργαζόταν ως γιατρός. Για την ακρίβεια, καταλυτικό ρόλο στη συγγραφική του πορεία έπαιξε η εμπειρία του πολέμου. Μόνο που ο Λε Κλεζιό δεν μιλάει για τον πόλεμο των στρατηγών και των στρατιωτών, αλλά για τον πόλεμο των αμάχων.

Ειδική μνεία ο Λε Κλεζιό επιφύλαξε σε έναν έξοχο Σουηδό συγγραφέα, τον Στιγκ Ντάγκερμαν, ο οποίος έδωσε τέρμα στη ζωή του σε ηλικία 31 ετών. Παράξενη επιλογή από έναν Γάλλο που έχει κατακριθεί ως «new age» συγγραφέας ταξιδιωτικών οδοιπορικών. Αλλά ο Λε Κλεζιό είχε τους λόγους του: ο Ντάγκερμαν αναφέρεται κάπου στο «δάσος των παραδοξοτήτων»: το γράψιμο ως μη-δράση από έναν άνθρωπο, τον συγγραφέα, που το θεωρεί το σημαντικότερο πράγμα στον κόσμο, διότι μέσω αυτού αισθάνεται ότι μπορεί να δράσει. Για την ακρίβεια, η μεγαλύτερή του επιθυμία είναι να καταφέρει να αλλάξει τις ζωές των ανθρώπων γύρω του.

Σήμερα που η λογοτεχνία μοιάζει να απέχει έτη φωτός από έναν τέτοιο στόχο, υπογραμμίζει ο Λε Κλεζιό, η λογοτεχνία έχει τεράστια σημασία. Διότι, από τη μία η λογοτεχνία υπηρετεί τη γλώσσα, «την πιο εκπληκτική επινόηση στην ιστορία του ανθρώπου, αυτό που ήρθε πρώτο απ’ όλα και που καθιστά δυνατό να μοιραζόμαστε τα πάντα». Από την άλλη, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, και μετά τους μετααποικιακούς αγώνες, η «λογοτεχνία έγινε για όλους ο τρόπος έκφρασης της ταυτότητάς τους, για να διεκδικούν το δικαίωμά τους στο λόγο, για να ακουστούν μέσα στην ευρύτητα των απόψεών τους. Χωρίς τις φωνές τους, την έκκλησή τους, θα ζούσαμε μέσα σε έναν κόσμο σιωπής».

Tου Ηλια Μαγκλινη