Το ηλεκτρονικό και το χάρτινο βιβλίο θα συμβιώσουν αρμονικά

Με την εμφάνιση του ηλεκτρονικού βιβλίου έγινε πλέον κοινή συνείδηση -σε έναν χώρο όπου τα γεγονότα επιβάλλονται συνήθως ως τετελεσμένα- ότι διανύουμε μια μεταβατική περίοδο τρικούβερτων αλλαγών, που αναμένεται να μεταβάλλουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε όχι μόνο το δημιούργημα, το έργο τέχνης, το «εμπόρευμα» που λέγεται βιβλίο, αλλά και ό,τι σχετίζεται με αυτό: εκδότες, βιβλιοπωλεία, βιβλιοθήκες, ακόμα και τους ίδιους τους δημιουργούς και τους στυλοβάτες του: συγγραφείς, κριτικούς, εκδότες, βιβλιοδέτες κ.λπ. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στη «Figaro» ο διευθυντής του μεγαλύτερου εκδοτικού οίκου της Γαλλίας, των εκδόσεων «Gallimard», Αντουάν Γκαλιμάρ προέβλεψε, εμφανώς βαρυκαρδισμένος, το τέλος ενός προστατευόμενου κόσμου μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

«Το μεγαλύτερό μου άγχος είναι η πειρατεία. Εχοντας δει τι συνέβη στη μουσική, στον κινηματογράφο, αναρωτιόμαστε έντρομοι αν θα γνωρίσουμε κι εμείς αυτή τη μάστιγα. Το ηλεκτρονικό όμως βιβλίο θέτει και άλλα ερωτήματα, όπως το ποιος θα το ελέγξει, ποια θα είναι τα δίκτυα διακίνησής του, ποιον ρόλο θα αναλάβουν οι πάροχοι πρόσβασης (οι Google, οι Apple και λοιποί) οι οποίοι δεν αποδίδουν πνευματικά δικαιώματα, που σου παίρνουν το κείμενο μέσα από την τσέπη σου».

Oι Γάλλοι εκδότες προσπαθούν να οχυρωθούν δημιουργώντας τρεις ψηφιακές πλατφόρμες, Eden (Gallimard, Seuil, Flammarion), Numilog, eEditis, για την ασφαλέστερη διακίνηση του βιβλίου. «Η κυβέρνηση τάσσεται υπέρ της μιας και μοναδικής πλατφόρμας. Προσπαθούμε να ομαδοποιηθούμε. Να υπάρξει τουλάχιστον συμβατότητα ανάμεσα στις πλατφόρμες, ώστε να προβάλλουμε μια κοινή βιτρίνα στους βιβλιοπώλες και στους αναγνώστες».

Παρά τους φόβους του κ. Γκαλιμάρ το βιβλίο ως πνευματικό έργο και ως χειροτέχνημα δεν κινδυνεύει. Η πείρα της πειρατείας μάς διδάσκει ότι ούτε ο κινηματογράφος καταβαραθρώθηκε, ούτε η μουσική βιομηχανία καταρρακώθηκε. Ωστόσο, το βιβλίο-εμπόρευμα είναι πολύ πιο ευπόρθητο και εκτεθειμένο στις αλλότριες επιδρομές. Γιατί (κι αυτό είναι το μεγάλο δώρο των μεταιχμιακών εποχών, ότι αποκαλύπτουν βαθιές κρυμμένες αλήθειες) το βιβλίο δεν υπήρξε ουσιαστικά ποτέ αμιγώς εμπόρευμα -υποκείμενο σε μόδες, ικανό να ανταγωνιστεί ρούχα ή οικιακές συσκευές σε πωλήσεις- και οι αναγνώστες ποτέ αμιγώς πελάτες.

Η ψηφιακή εποχή σηματοδοτεί το τέλος (αν και όχι οριστικό) μιας αντίληψης του βιβλίου τύπου ως «εμπορεύματος» ή «προϊόντος». Το υλικό χάρτινο δημιούργημα δεν θα πάψει να μεσουρανεί στον δικό του όμως ουρανό. Θα επιστρέψει στα δικά του ταπεινότερα μέτρα της και θα πάψει να συναγωνίζεται επί ίσοις όροις τις πωλήσεις περιοδικών. Την εκπλήρωση της φαντασίωσης των υπερπωλήσεων θα επωμισθεί -δικαίως- η εικονική του εκδοχή, η οποία θα εστιάσει σε αντίστοιχο περιεχόμενο που ζημίωνε το βιβλίο όταν κυκλοφορούσε με χάρτινο σαρκίο. Το ηλεκτρονικό και το χάρτινο βιβλίο θα ζήσουν μάλλον αρμονικό και αγαστό βίο. Οπως το θέατρο με τον κινηματογράφο.

Του Σπυρου Γιανναρα