30/1/09

Μια ταινία και ένα βιβλίο για τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο

Ο σκηνοθέτης Παντελής ΒούλγαρηςΈνα βιβλίο και μία ταινία με αντικείμενο το ευαίσθητο θέμα του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα παρουσιάστηκαν στο Μουσείο Καλών Τεχνών των Βρυξελλών (Beaux Arts). Πρόκειται για την ταινία του Παντελή Βούλγαρη Ψυχή Βαθιά, που θα βγει στις κινηματογραφικές αίθουσες το φθινόπωρο, και για το μυθιστόρημα του πρέσβη Σπύρου Λαμπρίδη Οι Δράκοι, που κυκλοφόρησε το καλοκαίρι του 2008.

Τους δύο δημιουργούς συνδέει, όπως οι ίδιοι δήλωσαν, το «κοινό πάθος να ερευνήσουν αυτή την τραγική πλευρά της ελληνικής ιστορίας», παραθέτοντας τα γεγονότα μέσα από την οπτική γωνία και των δύο πλευρών, αλλά και μέσα από τις μαρτυρίες ανθρώπων που πολέμησαν την περίοδο 1946-1949.

Ψυχή Βαθιά ήταν χαιρετισμός των ανταρτών στον εμφύλιο. Παρουσιάζοντας το νέο του κινηματογραφικό έργο ο Π.Βούλγαρης τόνισε ότι πρόκειται για μια ταινία που θέλει να μιλήσει λιτά, ψύχραιμα και ήπια για την περίοδο αυτή. «Ένα ρέκβιεμ για τους αφανείς και τους άκλαυτους εικοσάχρονους του εμφυλίου» κατά τον Βούλγαρη.

Οι κεντρικοί ήρωες της ταινίας είναι δύο αδέλφια, βοσκόπουλα της Πίνδου. Ο 17χρονος Ανέστης και ο 15χρονος Βλάσης που επιστρατεύονται χωρίς τη θέλησή τους. Ο Ανέστης στον Εθνικό Στρατό και ο Βλάσης στο Δημοκρατικό Στρατό, προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα από το καμίνι των επιχειρήσεων τον τελευταίο 1,5 χρόνο του εμφυλίου.

«Αναρωτιέμαι σε ποια παράταξη θα είχα ταχθεί, αν είχα γεννηθεί 10 χρόνια νωρίτερα» ανέφερε, μεταξύ άλλων, σε συνομιλία του με τους δημοσιογράφους ο Π.Βούλγαρης και συμπλήρωσε: «Η ενοχή και το τραύμα αυτού του πολέμου εξακολουθεί να υπάρχει. Ένιωσα την ανάγκη να προσπαθήσω να μάθω και να καταλάβω τα κίνητρα αυτού του πολέμου».

Παρόμοια, κατά κάποιο τρόπο, προσέγγιση στον ελληνικό εμφύλιο έχει και ο πρέσβης Σ.Λαμπρίδης στο βιβλίο του Οι Δράκοι. Γιος ανθυπολοχαγού του Εθνικού Στρατού κατά την περίοδο του εμφυλίου, ο Σ.Λαμπρίδης παραθέτει στο βιβλίο του αποσπάσματα από το προσωπικό ημερολόγιο του πατέρα του κατά την περίοδο των μαχών, αλλά και τις μαρτυρίες ανθρώπων είτε της μίας είτε της άλλης πλευράς.

Κορυφαία στιγμή του βιβλίου είναι αυτή που το κεντρικό πρόσωπο, ο δημοσιογράφος Αλέξανδρος Μυρτιδιώτης, φέρνει σε επαφή τον πατέρα του, στρατηγό Νέστορα Μυρτιδιώτη, με τον άνθρωπο που κάποτε τον αιχμαλώτισε και την ύστατη στιγμή του χάρισε τη ζωή, τον Γιάννη Παπαϊωάννου, ο οποίος, μετά από εξήντα χρόνια, συναντά τον ανθυπολοχαγό που αιχμαλώτισε, και με μεγάλη συγκίνηση του επιστρέφει το περίστροφο που του είχε πάρει λάφυρο.

«Δράκοι είναι αυτή η γενιά του πολέμου, της κατοχής και του εμφυλίου» ανέφερε μεταξύ άλλων ο Σ. Λαμπρίδης. «Μια γενιά δράκων από κάθε άποψη. Στην ψυχή, στα ιδανικά, στις επιλογές και στις αντοχές. Μια γενιά που έβαζε μπροστά το εμείς, αντί του εγώ» τόνισε ο Σ.Λαμπρίδης μιλώντας για το βιβλίο του.

Τόσο στην ταινία, όσο και στο βιβλίο, οι άγριες σκηνές των μαχών έρχονται σε μόνιμη «αντίθεση» με την απέραντη ομορφιά του ελληνικού τοπίου και των βουνών της βόρειας Ελλάδας. Οι πιο τραγικές στιγμές της ιστορίας του τόπου μας εκτυλίχθηκαν στα πιο μαγικά σε ομορφιά μέρη της Ελλάδας, όπως ο Γράμος, το Βίτσι, οι Πρέσπες και η Καστοριά, σημείωσαν οι κ.κ. Βούλγαρης και Λαμπρίδης.

Στην ταινία Ψυχή Βαθιά θα δούμε πρωτοεμφανιζόμενους ηθοποιούς, ντόπιους της περιοχής της Καστοριάς και της δυτικής Ελλάδας. Σε πρωταγωνιστικούς ρόλους θα δούμε τους πρωτοεμφανιζόμενους Χρήστο Καρτέρη, Γιώργο Αγγέλκο και Αννα Παρτσάνη, αλλά και γνωστούς ηθοποιούς όπως ο Βαγγέλης Μουρίκης, ο Γεώργιος Συμεωνίδης, η Βικτώρια Χαραλαμπίδου, κ.ά. Ο Θανάσης Βέγγος συμμετέχει επίσης στην ταινία με ένα μικρό, χαρακτηριστικό ρόλο.

via

29/1/09

14ο Παζάρι Βιβλίου στην πλ. Κλαυθμώνος

Φτηνά, αλλά αξιόλογα βιβλία μπορούν να προμηθευτούν οι φίλοι του βιβλίου, στο καθιερωμένο, πλέον, μεγάλο Παζάρι Βιβλίου, στην πλατεία Κλαυθμώνος, που φέτος πραγματοποιείται από την Παρασκευή 6 Φεβρουαρίου έως και την Κυριακή 15 Φεβρουαρίου.

Το Παζάρι Βιβλίου οργανώνεται για 14η συνεχή χρονιά, από τον Σύνδεσμο Εκδοτών Βιβλίου, υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων.

Σε ένα μεγάλο περίπτερο (1.000 τ.μ.), ενιαίο για όλους τους εκδότες, εκτίθενται 450.000 βιβλία όλων των ειδών -πολλά από αυτά σπάνια.

Οι Έλληνες εκδότες, άνοιξαν, για μία ακόμη φορά, τις αποθήκες τους και προσφέρουν βιβλία όλων των ειδών, με 70% έκπτωση.

Το Παζάρι Βιβλίου 2009 θα λειτουργεί καθημερινά από τις 10:00 το πρωί μέχρι τις 21:45 το βράδυ.

via

28/1/09

Έφυγε από την ζωή ο Αμερικανός συγγραφέας Τζον Απντάικ

upa_john_updike_syggrafeas

Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ δημοσιογράφος και συγγραφέας Τζον Απντάικ πέθανε την Τρίτη σε ηλικία 76 ετών.

Ο Απντάικ είχε στο ενεργητικό του 50 βιβλία, αρκετά από τα οποία έφτασαν ψηλά στον πίνακα των πωλήσεων. Έγραψε νουβέλες, σύντομες ιστορίες, ποίηση και έργα κριτικής.

Τιμήθηκε δύο φορές με το βραβείο Πούλιζερ, δύο φορές με το National Book Award και σχεδόν όλα τα μεγάλα λογοτεχνικά βραβεία των ΗΠΑ.

Γεννημένος τον Μάρτιο 1932, σε εποχή μεγάλης οικονομικής κρίσης, ο Τζον Απντάικ κατέγραψε στο έργο του τη δύσκολη περίοδο πριν από τον Πόλεμο και την άνοδο των μεταπολεμικών χρόνων. Δεν έλειψαν πάντως και οι συγκρούσεις με άλλους λογοτέχνες και η κριτική ότι ήταν απολογητής του κατεστημένου.

via

Τα βιβλία του με ήρωα τον Χάρι Ανγκστρομν, τον «Ράμπιτ», θεωρούνται τα καλύτερα έργα του και ο ίδιος έλεγε ότι είναι η «τετραλογία με την ιστορία μίας ζώης».

Αλλα γνωστά έργα του είναι τα «Ζευγάρια» και το «Μες στην ομορφιά των Κρίνων».

Τα έργα του κυκλοφορούν και στα ελληνικά.

Η πολιτεία απαξιώνει τη Διδώ Σωτηρίου;

Το υπουργείο Παιδείας, σαν «απάντηση» στο βιβλίο Ιστορίας της Μαρίας Ρεπούση, μοίρασε πέρυσι στα σχολεία 110.000 αντίτυπα των «Ματωμένων Χωμάτων». Σήμερα βρίσκονται στοιβαγμένα σε αποθήκες

Το υπουργείο Παιδείας «τιμά» τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Διδώς Σωτηρίου προσβάλλοντας τη φήμη της

Σε λίγες μέρες συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση της Διδώς Σωτηρίου. Είδε το πρώτο φως της ημέρας στις 18 Φεβρουαρίου του 1909 στο Αϊντίνι της Μικράς Ασίας. Γι' αυτή την επέτειο το υπουργείο Πολιτισμού και οι φορείς του δεν έχουν ανακοινώσει μέχρι στιγμής καμία εκδήλωση. Οσο για το υπουργείο Παιδείας κρατά αδιάθετα στις αποθήκες του 110.000 αντίτυπα του βιβλίου της «Ματωμένα Χώματα». Ελλείψει σχολικών βιβλιοθηκών, όπως υποστηρίζει.

Πέρυσι τον Μάρτιο, μετά τις διαμάχες που είχαν ξεσπάσει με το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού, το υπουργείο μοίρασε στα σχολεία 110.000 αντίτυπα. Δύο μήνες μετά, τον Μάιο, τα μάζεψε και τα στοίβαξε σε αποθήκες.

Για το ζήτημα αυτό διαμαρτυρήθηκε με επιστολή προς τον υπουργό Παιδείας αρχές Δεκεμβρίου 2008 ο ανιψιός της Διδώς Σωτηρίου, Νίκος Μπελογιάννης, με την ιδιότητα του γενικού κληρονόμου της. Στην επιστολή του σημείωνε ότι η απόφαση του (τότε) υπουργού Παιδείας Ευριπίδη Στυλιανίδη για αποθήκευση του βιβλίου ήταν συνώνυμη με την καταστροφή του. «Απαξιώνεται το έργο της Διδώς Σωτηρίου από την επίσημη πολιτεία», υπογράμμιζε. Και ζητούσε «να αποκατασταθεί η επελθούσα προσβολή στο πρόσωπο και τη φήμη της». Ο υπουργός εν τω μεταξύ άλλαξε. Εχουν, όμως, περάσει κοντά δύο μήνες και απάντηση δεν έλαβε ούτε από τον Αρη Σπηλιωτόπουλο.

Για την επέτειο πάντως των 100 χρόνων από τη γέννηση της Διδώς Σωτηρίου μπορεί να μη νοιάστηκε το ΥΠΠΟ, αλλά φρόντισε το εκδοτικό «σπίτι» της, ο «Κέδρος».

Σε λίγους μήνες θα κυκλοφορήσει κείμενό της που βρέθηκε κρυμμένο στο σοβατεπί του διαμερίσματός της, επί της οδού Κοδριγκτώνος. Το είχε κρύψει η ίδια. Ανακαλύφθηκε κατά τις εργασίες επισκευής του διαμερίσματος όταν η Διδώ Σωτηρίου το δώρισε στην Εταιρεία Συγγραφέων.

Το βιβλίο έχει τίτλο «Στα πρώτα βήματα του ψυχρού πολέμου, 1945- 1947» και περιλαμβάνει μια μελέτη, η οριστική μορφή της οποίας είχε χαθεί. Την έφαγαν τα ποντίκια, σύμφωνα με τη Διδώ Σωτηρίου, που ήταν εν ζωή όταν βρέθηκαν τα ξεχασμένα χειρόγραφα της συνοπτικής μορφής της.

Η έκδοση θα συμπληρωθεί με 29 (από τα 174) άρθρα της δημοσιευμένα στον «Ριζοσπάστη» εκείνης της περιόδου. Ενα από αυτά αποτέλεσε αιτία για τη διαγραφή της από το ΚΚΕ, λόγω της διαμάχης της με τον Νίκο Ζαχαριάδη.

Ο «Κέδρος» κυκλοφόρησε επίσης σε συλλεκτική έκδοση τα «Ματωμένα Χώματα» και πρόκειται να εκδώσει ακόμη δύο βιβλία της: το ημιτελές μυθιστόρημα «Τα παιδιά του Σπάρτακου» και ένα βιβλίο για τη σχέση του συγγραφέα με το κοινό του.

via

Ουδέποτε εδόθη εντολή επιστροφής των βιβλίων, απαντά το ΥΠΕΠΘ

    Με την υπ’ αριθ. 16231/Γ1/6-2-2008 απόφαση του αρμοδίου Υφυπουργού Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων κ. Ανδρέα Λυκουρέντζου και με την υπ’ αριθ. 23545/Γ1/25-2-2008 εγκύκλιο του αρμόδιου Διευθυντή Σπουδών Πρωτ/θμιας Εκπαίδευσης του ΥΠ.Ε.Π.Θ., το βιβλίο της συγγραφέως Διδούς Σωτηρίου «Ματωμένα Χώματα», απεστάλη στις σχολικές βιβλιοθήκες όλων των Δημοτικών Σχολείων της χώρας, σε αριθμό αντίστοιχο των μαθητών που φοιτούν στη ΣΤ’ τάξη, με σκοπό να δίδεται στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς στους μαθητές της εκάστοτε ΣΤ’ τάξης, οι οποίοι θα μπορούν να το χρησιμοποιούν και να το μελετούν ως το τέλος της και να επιστρέφεται, προς χρήση των μαθητών του επόμενου σχολικού έτους.

    Με τον τρόπο αυτό δίνεται η δυνατότητα να επωφεληθούν του βιβλίου και οι μαθητές των επόμενων σχολικών γενεών.

    Ουδέποτε εδόθη εντολή επιστροφής των βιβλίων στις αρμόδιες διευθύνσεις και τους διευθυντές των σχολικών μας μονάδων και ουδεμία περίπτωση επιστροφής των βιβλίων έχει αναφερθεί στον Οργανισμό Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων.

    Συνεπώς τα βιβλία υπάρχουν στις βιβλιοθήκες των δημοτικών σχολείων της χώρας και είναι στη διάθεση των μαθητών της ΣΤ’ τάξης.

24/1/09

Διεθνείς πένες υπέρ της απελευθέρωσης Κινέζου συγγραφέα

Τριακόσιοι συγγραφείς παγκοσμίου κύρους, ανάμεσα στους οποίους ο Σαλμάν Ρουσντί, η Μάργκαρετ Ατγουντ και ο Κινέζος νομπελίστας Χα Τζιν, συνυπογράφουν κοινή δήλωση με αίτημα την απελευθέρωση του Κινέζου συγγραφέα Λιου Σιαομπό.

Ο Λιου Σιαομπό κρατείται επειδή είχε βοηθήσει στη συγγραφή της «Χάρτας 08», μιας διακήρυξης με αιτήματα περισσότερη δημοκρατία, άμεσες εκλογές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις.

Ο Λιου κρατείται σε άγνωστη τοποθεσία έξω από το Πεκίνο, σε καθεστώς «οικιακής επιτήρησης» και μόνο την Πρωτοχρονιά τού επετράπη να φάει με τη γυναίκα του παρουσία δύο αστυνομικών. Η κράτηση ενδέχεται να συνεχιστεί για έξι μήνες.

via

22/1/09

Έφυγε από τη ζωή ο ποιητής Γ. Ντ. Σνόντγκρας

Ο τιμημένος με Βραβείο Πούλιτζερ ποιητής Γ. Ντ. Σνόντγκρας [W. D. Snodgrass] έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 83 ετών, ύστερα από τετράμηνη μάχη με τον καρκίνο του πνεύμονα.

Γεννημένος το 1926, αρχικά ονειρευόταν να κάνει καριέρα μουσικού. Η ζωή, όμως, είχε άλλα σχέδια για εκείνον. Μετά τις σπουδές του θέλησε να γίνει θεατρικός συγγραφέας, τελικά όμως τον κέρδισαν η ποίηση αλλά και η εκπαίδευση.

Το Πούλιτζερ το κέρδισε για το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Βελόνα καρδιάς» [1960, Heart's Needle], μέσα από το οποίο εξέφρασε τη μεγάλη του πίκρα για την απώλεια της κηδεμονίας της κόρης του έπειτα από ένα δύσκολο διαζύγιο.

Παράλληλα, διέγραψε και μια 40χρονη καριέρα εκπαιδευτικού, διδάσκοντας σε πολλά μεγάλα πανεπιστήμια.

via

21/1/09

Βραδιές βιβλίου στη Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ευγενίδου

Αφιέρωμα στο βιβλίο «Η κλεμμένη εξίσωση»του Μαρκ Άλπερτ

Mε αφιέρωμα στο «απόλυτα επίκαιρο θρίλερ για την θεωρία των πάντων», στο βιβλίο «Η κλεμμένη εξίσωση» του συγγραφέα Μαρκ Άλπερτ (εκδόσεις Τραυλός) συνεχίζονται τη Δευτέρα 26 Ιανουαρίου 2009 και ώρα 19:45 οι «Βραδιές βιβλίου» που διοργανώνει η Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ευγενίδου (Λεωφ. Συγγρού 387, Π. Φάληρο).

Στο πετυχημένο αυτό επιστημονικό θρίλερ θα αναλάβουν να μας «ξεναγήσουν» οι: Δρ. Ελένη Χατζηχρήστου, Αστροφυσικός, Επιστημονική Συνεργάτις Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών καθώς και ο Δρ. Ηλίας Βαγενάς Ερευνητής Κέντρου Αστρονομίας και Εφηρμοσμένων Μαθηματικών Ακαδημίας Αθηνών.

H συζήτηση θα ξεκινήσει από την αφοπλιστική απορία του συγγραφέα Μαρκ Αλπερτ, απορία που έδωσε την αφορμή για την συγγραφή του βιβλίου:

άραγε τι θα έκανε ο Αϊνστάιν αν είχε ανακαλύψει τη Θεωρία των Πάντων, ενοποιώντας τη γενική σχετικότητα με την κβαντική θεωρία; Θα την παρέδιδε (μαζί με τις επιπτώσεις της) στην ανθρωπότητα, ή θα την έπαιρνε στον τάφο του;

Ακόμη θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε τον πετυχημένο τρόπο με τον οποίο ένα αστυνομικό μυθιστόρημα συνδέεται με τα Μαθηματικά και τη Φυσική, την Θεωρία των Πάντων και το Πείραμα του Cern, δημιουργώντας ένα εκλαϊκευμένο επιστημονικό – λογοτεχνικό βιβλίο που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα.

Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι o συγγραφέας του βιβλίου Μαρκ Αλπερτ, σπούδασε αστροφυσική στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Σήμερα, εργάζεται ως διευθυντής σύνταξης στο περιοδικό Scientific American. Αποκλειστική του απασχόληση είναι να επιλέγει ενδιαφέροντα επιστημονικά άρθρα και να απλοποιεί δύσκολες επιστημονικές έννοιες όπως τη θεωρία χορδών, τις πολλές διαστάσεις, τα παράλληλα σύμπαντα, την κβαντική θεωρία και τη σχετικότητα.

Οι βραδιές βιβλίου που διοργανώνει η Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ευγενίδου, είναι μία σειρά από φιλικές συναντήσεις για όσους αγαπούν το βιβλίο και επιθυμούν μέσα από το διάβασμα να προσεγγίσουν την επιστήμη. Μία φορά το μήνα, ένα επιστημονικό βιβλίο, επιλεγμένο από τα μέλη της Βιβλιοθήκης, «ζωντανεύει» μέσα από συζήτηση μεταξύ των συμμετεχόντων και του συγγραφέα ή εισηγητών με ειδικές γνώσεις πάνω στα θέματα που πραγματεύεται το συγκεκριμένο βιβλίο.

Η συμμετοχή είναι ελεύθερη, αλλά η δήλωση συμμετοχής είναι απαραίτητη λόγω περιορισμένων θέσεων. Σε περίπτωση εξάντλησης των θέσεων, θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.

Τηλέφωνα κρατήσεων: 210 9469631-32 (Δευτέρα έως Πέμπτη: 8.30-20.00, Παρασκευή: 8.30-15.00, Σάββατο:8.30-14.00).

Ώρα προσέλευσης: 7.30 μ.μ. Ώρα έναρξης: 7.45 μ.μ.

19/1/09

Αφιέρωμα Δημουλά

Κική Δημουλά - Η λιποταξία της Χιονάτης

Το χρονολόγιο του βίου και του έργου της ακαδημαϊκού και ποιήτριας Κικής Δημουλά, από τα νεανικά της χρόνια μέχρι σήμερα, καθώς και αναλύσεις, κριτικές, συνεντεύξεις, φωτογραφίες και ένας ψηφιακός δίσκος (dvd), όπου η ποιήτρια διαβάζει ποιήματά της, συνθέτουν σε 154 σελίδες το πορτρέτο της ζωής και της ποίησής της στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Εντευκτήριο».

Ενα αφιέρωμα στην πιο «ενδιαφέρουσα σημερινή Ελληνίδα ποιήτρια», όπως σημειώνει ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος. Της ποιήτριας που με την «ιδιαιτερότητα της γραφής της έχει προσθέσει έναν απολύτως προσωπικό ξεχωριστx`ό τόνο στη σύγχρονη ποίησή μας, κερδίζοντας σήμερα αποδοχή και αναγνωρισιμότητα, εντελώς ασύμβατες προς την αντιποιητική εποχή μας».

Για την «αναγνωρισιμότητα» της ποίησής της, «χαρακτηριστικό όλων των  	χαρισματικών ποιητών», κάνει λόγο και ο Τίτος Πατρίκιος και για τον τρόπο της «να απαλύνει τον πόνο, να θεραπεύει το τραύμα.., να μας ταΐζει σταγόνες δηλητήριο, για να είμαστε καλά προετοιμασμένοι για τις μεγάλες πίκρες», γράφει η Μυρσίνη Ζορμπά.

Τις δυσκολίες που παρουσιάζει η μετάφραση τής γλωσσικά εξαιρετικώς ιδιότυπης ποίησής της αναλύει ο Ντέιβιντ Κόνολι, που μετέφρασε τα ποιήματά της στα αγγλικά, ενώ ο πεζογράφος και κριτικός Γιαν Χένρικ Σβαν μεταφέρει την εμπειρία της μετάφρασης στα σουηδικά. Τέλος, η Ρενάτε Ντουλκ αποτιμά την πρόσφατη έκδοση ποιημάτων της Δημουλά στα γερμανικά. Η επιλογή κριτικογραφίας που συνοδεύει το τεύχος αποθησαυρίζει κείμενα που δημοσιεύθηκαν κυρίως σε εφημερίδες, από το 1952 («Ελευθερία») την πρώτη της δηλαδή εμφάνιση στα γράμματα ώς σήμερα, καθιστώντας το τεύχος πολύτιμο για τους φιλόλογους, μελετητές, νεοελληνιστές.

via

Η ψηφιακή τεχνολογία φέρνει τους νέους στο βιβλίο

Ούτε τις νέες τεχνολογίες ούτε την οικονομική κρίση φοβάται ο Θάνος Ψυχογιός. Ο ιδρυτής των ομώνυμων εκδόσεων, που γίνονται φέτος 30 χρόνων, έχει απόλυτη εμπιστοσύνη στο προϊόν του, που, άλλωστε, το φροντίζει ιδιαίτερα. Κι αυτό τού το ανταποδίδει. 9.800.000 ευρώ ήταν το 2008 ο κύκλος εργασιών του οίκου. Εχει, βέβαια, να χαίρεται ανάμεσα στους 1.400 τίτλους του και όλους του Χάρι Πότερ.

Τριάντα χρόνια ζωής συμπληρώνουν φέτος οι Εκδόσεις «Ψυχογιός». Ο εκδοτικός οίκος έχει μεταφερθεί πλέον σε ιδιόκτητο τετραώροφο ενεργειακό κτήριο 5.900 τ.μ., το οποίο διαθέτει χώρο εστίασης και γυμναστήριο για τους εργαζομένους του. Ιδρυτής του οίκου, ο Θάνος Ψυχογιός, ο οποίος ξεκίνησε ως πωλητής βιβλίων στις αρχές της δεκαετίας του '70, αφού πρώτα είχε σπουδάσει φιλολογία, φιλοσοφία και θεολογία. Σήμερα, οι Εκδόσεις έχουν στον κατάλογό τους 1.400 τίτλους κυκλοφορούντων βιβλίων.

Οι Εκδόσεις «Ψυχογιός» μετατράπηκαν το 1995 σε ανώνυμη εταιρεία και έθεσαν τις βάσεις για μία σύγχρονη, καλά οργανωμένη επιχείρηση. Το 2008 εκδόθηκαν 170 νέοι τίτλοι και μέχρι τα τέλη του ίδιου έτους διακινήθηκαν 1.300.000 αντίτυπα βιβλίων, με κύκλο εργασιών 9.800.000 ευρώ. Απασχολούν περί τους πενήντα εργαζομένους, από τους οποίους το 80% είναι απόφοιτοι ανώτερων και ανώτατων σχολών.

Σε ποιο βαθμό έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση τον χώρο του βιβλίου;

«Είναι νωρίς για να διαπιστώσουμε το μέγεθος της κρίσης. Το βιβλίο, εκτός από πνευματικό προϊόν, είναι και εμπορικό και θα επηρεαστεί οπωσδήποτε η διοχέτευσή του στην αγορά και η απορρόφησή του από αυτήν. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο οικονομικά μέσα μόρφωσης και ψυχαγωγίας. Είναι γεγονός ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης μειώνεται η υπερκατανάλωση, καθώς ο κόσμος αποφεύγει να κάνει άσκοπες δαπάνες, και ευνοείται η ανάγνωση βιβλίων από το γενικότερο κλίμα προβληματισμού και επαναξιολόγησης προτεραιοτήτων».


Ποια είναι η μέση τιμή ενός βιβλίου;

«Τα λογοτεχνικά βιβλία, που απευθύνονται σε παιδιά, έχουν 5-8 ευρώ. Οσα συνδυάζουν την αναγνωστική απόλαυση με παιχνίδι ή ήχους ή παζλ κοστίζουν 10-15 ευρώ. Η λογοτεχνία που απευθύνεται σε μεγάλους κυμαίνεται στα 15 ευρώ».


Το κόστος παραγωγής των βιβλίων έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια;

«Αν λάβουμε υπόψη μας το μικρό μέγεθος της αγοράς μας, κινείται σε λογικά επίπεδα. Οι εκδότες έχουν συμπιέσει το κέρδος τους, προκειμένου το κοινό να μπορεί να αγοράσει τα βιβλία. Εμείς, από το 2001 μέχρι σήμερα, δεν έχουμε ανατιμήσει τα βιβλία μας».


Πιστεύετε ότι θα βρεθούν εκδότες, οι οποίοι θα υποχωρήσουν μπροστά στα νέα δεδομένα της αγοράς και θα αναγκαστούν να βάλουν λουκέτο; Η ελληνική αγορά μπορεί να δημιουργήσει φαινόμενα συγκεντρωτισμού στον εκδοτικό χώρο;

«Σε περιόδους οικονομικής κρίσης γίνονται ανακατατάξεις και παρατηρούνται φαινόμενα συγκεντρωποίησης. Οι καλά οργανωμένες επιχειρήσεις κερδίζουν μερίδιο στην αγορά έναντι των λιγότερο οργανωμένων. Ισως ορισμένες από τις τελευταίες να αποσυρθούν. Ολες οι εταιρείες διαγράφουν έναν κύκλο ζωής και πολλές δεν έχουν διάρκεια περισσότερο από δέκα χρόνια. Η αγορά του βιβλίου ακολουθεί τους κανόνες που ισχύουν σ' όλες τις άλλες αγορές. Οι μεγάλες εταιρείες μεγαλώνουν και οι μικρομεσαίες συρρικνώνονται».


Τα αμιγή βιβλιοπωλεία της γειτονιάς κλείνουν. Εντούτοις, στο κέντρο της Αθήνας και των άλλων μεγαλουπόλεων στήνονται μεγάλες βιβλιοπωλικές αλυσίδες. Πιστεύετε ότι έχει έρθει μια νέα εποχή στη σχέση αναγνωστών και βιβλιοπωλείων;

«Είναι η αναπόφευκτη πορεία των πραγμάτων. Από τη στιγμή που δημιουργούνται πολυκαταστήματα με βιβλιοπωλεία εντός τους, τα αμιγή μικρά βιβλιοπωλεία έχουν σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης. Εκτός και αν καταφέρουν να δημιουργήσουν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα "γειτονιάς" και καλλιεργήσουν προσωπικές σχέσεις με τους πελάτες τους, παρέχοντας ταυτόχρονα άψογη εξυπηρέτηση».


Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του καλού και του σωστού βιβλιοπώλη;
«Να έχει καλή σχέση με τις νέες τεχνολογίες και ιδιαίτερα το εργαλείο της εποχής μας, που είναι το Διαδίκτυο. Το Α και το Ω, όμως, παραμένει η ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχει στους πελάτες του, η τεχνογνωσία, η έγκαιρη ενημέρωση για τις νέες κυκλοφορίες και τελικά η σχέση εμπιστοσύνης με το αναγνωστικό κοινό».


Βρίσκεστε στην εκδοτική αγορά ακριβώς τριάντα χρόνια, από το 1979. Υπήρξαν στιγμές που σας συνέδραμε η πολιτεία;

«Εχω μάθει να στηρίζομαι στις δικές μου δυνάμεις και στην καλή συνεργασία με τα βιβλιοπωλεία. Η πολιτεία δεν έχει δώσει τη δέουσα σημασία στην αξία του βιβλίου και στην καλλιέργεια της βιβλιοφιλίας στους πολίτες της. Αρκεί να σας πω ότι έχουμε φθάσει στο 2009 και δεν έχουν ακόμη δημιουργηθεί οργανωμένες και ενημερωμένες βιβλιοθήκες στα σχολεία μας!».


Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου απέδωσε τα αναμενόμενα; Εβαλε πλάτη στην ενδυνάμωση της εκδοτικής πρωτοβουλίας;

«Το ΕΚΕΒΙ διοικείται από ικανά στελέχη, αλλά εξαρτάται από τον προϋπολογισμό του υπουργείου Πολιτισμού. Τα χρήματα που απαιτούνται για τη λειτουργία του είναι τουλάχιστον 5 εκατ. ευρώ και από αυτά δίνονται πάντα, με καθυστέρηση δέκα μηνών και περισσότερο, μόνον τα 1,4 εκατ. ευρώ , που αφορούν τα λειτουργικά του έξοδα. Ωστόσο το ΕΚΕΒΙ έχει συνεισφέρει με τις δράσεις του στα εκδοτικά πράγματα αλλά έχει ακόμη σημαντικούς στόχους να επιτύχει αν ποτέ το υπουργείο θελήσει να του παράσχει τους απαιτούμενους οικονομικούς πόρους».


Αργά αλλά σταθερά, το τυπωμένο βιβλίο αντικαθίσταται από το ψηφιακό. Κινδυνεύει ο χάρτινος κόσμος από τον ψηφιακό;

«Είμαι από τους ανθρώπους που βλέπουν τις νέες τεχνολογίες με θετικό μάτι. Το βιβλίο στην έντυπη μορφή του θα εξακολουθήσει να υπάρχει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Εντούτοις, η ψηφιακή τεχνολογία πιστεύω ότι θα διευρύνει το αναγνωστικό κοινό και θα απευθυνθεί στους νέους, που δεν χρησιμοποιούν το τυπωμένο χαρτί. Είναι γεγονός ότι η ηλεκτρονική μορφή του βιβλίου θα κάνει ευκολότερη την πρόσβαση σ' ένα κείμενο: π.χ. αν κάποιος βρίσκεται σ' ένα απομακρυσμένο μέρος, θα μπορεί να αγοράσει ένα βιβλίο. Επίσης, θα μπορεί να το παραγγείλει στο βιβλιοπώλη (το λεγόμενο "books on demand"), είτε να το μεταφέρει μαζί του με τις συσκευές ανάγνωσης Kindle της Amazon ή με το Reader της Sony, που έχουν χωρητικότητα 8.000 σελίδων! Οι Εκδόσεις "Ψυχογιός" έχουν ανεβάσει σε μορφή e-book στην ηλεκτρονική σελίδα www.psichogios.gr πενήντα τίτλους, έτσι ώστε να μπορεί ο χρήστης του ηλεκτρονικού υπολογιστή να διαβάσει τα βιβλία στην οθόνη ή να τα εκτυπώσει».

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ

Συνάντηση με θέμα: “Ο ρόλος των Λεσχών Ανάγνωσης στις βιβλιοθήκες με στόχο την καλλιέργεια και την προώθηση της φιλαναγνωσίας: προκλήσεις και προοπτικές”

Πρόσκληση

Εκθεσιακό κέντρο HELEXPO (αμφιθέατρο «Όνειρο στο κύμα»)

Δευτέρα 26 Ιανουαρίου (2.00 μ.μ.)

Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) και η Ενωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων & Επιστημόνων Πληροφόρησης(ΕΕΒΕΠ) συνδιοργανώνουν συνάντηση με θέμα «Ο ρόλος των Λεσχών Ανάγνωσης στις βιβλιοθήκες με στόχο την καλλιέργεια και την προώθηση της φιλαναγνωσίας: προκλήσεις και προοπτικές».

Η συνάντηση θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της 2ηςΈκθεσης Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου (ΕΠΕΒ), που οργανώνεται από το ΕΚΕΒΙ με τη συμμετοχή των εκδοτών παιδικού και εφηβικού βιβλίου και του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, από τις 23 έως τις 26 Ιανουαρίου, στις εγκαταστάσεις της HELEXPO (Μαρούσι).

Σας προσκαλούμε να λάβετε μέρος στη συνάντηση, η οποία θα πραγματοποιηθεί στον αμφιθέατρο «Όνειρο στο κύμα», τη Δευτέρα 26 Ιανουαρίου, στις 2.00 μ.μ.

Στόχος της συνάντησης είναι η ανάδειξη του πολύπλευρου έργου των βιβλιοθηκών στο πλαίσιο του σχολείου, της τοπικής κοινωνίας, του ευρύτερου πνευματικού γίγνεσθαι, σε συνάρτηση με τη δημιουργία και λειτουργία Λεσχών Ανάγνωσης στον χώρο τους.

Με αυτήν την προϋπόθεση, είναι δυνατό να ενδυναμωθεί τόσο η βιβλιοφιλία όσο και ο ρόλος των βιβλιοθηκών. Ως αποτέλεσμα, η συνάντηση μπορεί ν' αποτελέσει έναυσμα για τον σχεδιασμό ενός οργανωμένου δικτύου Λεσχών Ανάγνωσης που θα λειτουργούν εντός των βιβλιοθηκών, ακολουθώντας το αντίστοιχο -εποικοδομητικό- παράδειγμα άλλων χωρών με μεγάλη βιβλιοφιλική παράδοση.

Τη συνάντηση θα πλαισιώσουν ως ομιλητές οι: Χριστίνα Κυριακοπούλου (πρόεδρος της ΕΕΒΕΠ), Λένα Διβάνη (συγγραφέας - αντιπρόεδρος του ΕΚΕΒΙ), Βασίλης Ρούβαλης (υπεύθυνος Λεσχών Ανάγνωσης ΕΚΕΒΙ), Αλεξάνδρα Παπάζογλου (διευθύντρια Βιβλιοθηκών Ελληνοαμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος, Κολλέγιο Αθηνών - Κολλέγιο Ψυχικού).

Για τη συμμετοχή σας στη συνάντηση επικοινωνήστε με τα γραφεία της ΕΕΒΕΠ,  Δευτέρα έως Παρασκευή, 17:30 - 19:30 στο τηλέφωνο 210 3302128.

Αναλυτικές πληροφορίες για την έκθεση θα βρείτε στην ιστοσελίδα του ΕΚΕΒΙ (www.ekebi.gr) και στην ιστοσελίδα (http://www.childrensbookfair.gr/).

Με τιμή,

Κατρίν Βελισσάρη                                    Χριστίνα Κυριακοπούλου

Διευθύντρια ΕΚΕΒΙ                                        Πρόεδρος ΕΕΒΕΠ

via

18/1/09

«Ηταν κάποτε μια χώρα» - Μνήμες Σέρβων

«Η λογοτεχνία ποτέ δεν μπόρεσε να αλλάξει τη ροή των πραγμάτων, παρά τη διορατικότητά της. Οι προβλέψεις της όσο έγκυρες και να είναι, άλλο τόσο είναι ανίσχυρες. Ωστοσο, η λογοτεχνία δεν πρέπει να σιωπά».

Με νωπές ακόμη τις μνήμες από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η Γκάγκα Ρόσιτς, η βραβευμένη μεταφράστρια ποιημάτων της Κ. Δημουλά, μεταφέρει τον απόηχο ενός πολέμου μέσα από τον λόγο: τη σερβική λογοτεχνία, που θέριεψε από το ανθρώπινο δράμα, και εξακολουθεί να απασχολεί 10 και πλέον χρόνια μετά. Είναι βιβλία γραμμένα προπολεμικά, την εποχή του εμφυλίου και των βομβαρδισμών στη Σερβία, αλλά και μεταπολεμικά, που μετέφερε με τη δική της γραφή στα ελληνικά η δόκιμη μεταφράστρια και επίτιμη πρέσβειρα των γραμμάτων της Σερβίας.

«Προσπαθούσα μεταφράζοντας να χτίζω με τον δικό μου τρόπο ό, τι οι άλλοι γκρέμιζαν». Πονάει ακόμη η πληγή του πολέμου, ομολογεί η κ. Ρόσιτς και δεν το κρύβει. Ξεσπάει κλαίγοντας, όπως προχθές το βράδυ στο Ιδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου Θεσσαλονίκης, μιλώντας στη σειρά διαλέξεων που διοργανώνει το υπουργείο Διασποράς της Σερβίας, με την υποστήριξη της Ενωσης Σέρβων Ελλάδος. «Ηταν κάποτε μια χώρα» είναι ο τίτλος της, δανεισμένος από το ομότιτλο μυθιστόρημα (εκδ. Λιβάνη) του Ντούσαν Κοβάσεβιτς και σενάριο της ταινίας «Underground» του Κουστουρίτσα. Προφητική και η «Διαθήκη» (εκδ. Εστία) του Βίντοσαβ Στεβάνοβιτς για τη μοίρα της Σερβίας που γράφτηκε το 1986. Στο φανταστικό χωριό Κάο της «Διαθήκης» και στην «Καταραμένη Γη» (Κέδρος) οι δυο συγγραφείς Βίντοσαβ Στεβάνοβιτς και Σβέτισλαβ Μπασάρα αντίστοιχα, είχαν καταλάβει από νωρίς πού βαδίζει η πραγματική και όχι η φανταστική χώρα. Στην τριλογία του Στεβάνοβιτς που έγραψε ενώ ήταν αυτοεξόριστος στην Αθήνα, «Στο Αμπάρι» του Βλαντιμίρ Αρσενίεβιτς (Κέδρος), στο «Δόλωμα» (Κέδρος) του Νταβίντ Αλμπαχάρι. Αυτοεξόριστος και ο τελευταίος στον Καναδά, όταν δεν μπορούσε να δώσει σαφείς απαντήσεις στο πανεπιστήμιο όπου διδάσκει για τον ακατανόητο πόλεμο, καλούσε τους φοιτητές στο σπίτι του για να ακούσουν τη μαγνητοφωνημένη φωνή της νεκρής πια μητέρας του.

Της Γιωτας Μυρτσιωτη

17/1/09

Η αιώνια επιστροφή του Εντγκαρ Αλαν Πόε

Το «παγκόσμιο χωριό» και τα μίντια ετοιμάζονται να υποδεχτούν τη μεγάλη επέτειο. Στις 19 Ιανουαρίου συμπληρώνονται 200 χρόνια από τη γέννηση του πιο «φωτεινού-σκοτεινού» πνεύματος της νεωτερικότητας, όταν ο Εντγκαρ Αλαν Πόε έβλεπε το φως του κόσμου, στο έργο του οποίου δεν θα ήταν «ποτέ πια!» όπως παλιά. Οπως χρονολογία γέννησης και θανάτου (1809-1849) συμπίπτουν κυκλικά, κάθε αναφορά σε αυτόν εμπεριέχει και προϋποθέτει αναπόδραστα η μία την άλλη. Εφέτος ο «οίκος του Πόε» θα φωταγωγηθεί με ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια και επιβλητικότητα, όπως αρμόζει στον οικοδεσπότη του, που εδώ και δύο αιώνες μάς ξεναγεί στα άδυτα της ψυχής και τους λαβύρινθους της σκέψης, έχοντας συμφιλιωθεί εξ αρχής «με το μηδέν και το άπειρο» της ανθρώπινης ύπαρξης.

Στο επίθετό του (Poe, poetics, poem), ποιητική και ποίηση κατοικοεδρεύουν για να δημιουργήσουν ένα «όνειρο μέσα σ’ ένα όνειρο», αν θυμηθούμε και το διπλό άλμπουμ του Αλαν Πάρσον, «Ιστορίες μυστηρίου και φαντασίας». Στο πολυσχιδές και ογκώδες έργο του, ο άνθρωπος δια-σχίζει κόσμους, πραγματικούς και φανταστικούς, δρόμους και ωκεανούς, έρωτες και εγκλήματα, οίκους ξεπεσμένους και τοίχους-τάφους, εξιχνιάζει φόνους, λύνει κρυπτογράμματα, αναζητώντας τα όρια της ανθρώπινης φύσης και τα φτερουγίσματα της ψυχής, θνήσκουσας ή παλλόμενης. Ηδη, οι πόλεις που σχετίζονται με τον Εντγκαρ Αλαν Πόε (το Ρίτσμοντ, όπου στεγάζεται Μουσείο Πόε, η γενέτειρα Βαλτιμόρη, η Νέα Υόρκη κ.ά.), αλλά και η δημόσια σφαίρα, από τα έντυπα μέχρι το Διαδίκτυο (μεταξύ άλλων: eapoe200.blogspot.com, nevermore 2009.com, poe200th.com), προετοιμάζονται μεθοδικά για τις επετειακές εκδηλώσεις, ενώ συνέδρια και εκδόσεις, ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού, θα πλαισιώσουν το «έτος Πόε».

Η αρχή πάντως έγινε από τη «Zeit» (31.12.2008), που αφιερώνει ολόκληρο το Feuilleton στον Εντγκαρ Αλαν Πόε, μαζί με μία ολοσέλιδη συνέντευξη με τον παραγωγό του Χόλιγουντ, Ρότζερ Κόρμαν, ο οποίος έχει στο ενεργητικό του οκτώ ταινίες τρόμου, βασισμένες σε έργα του Αμερικανού κλασικού.

Παράλληλα, δύο θεατρικές σκηνές στη Γερμανία ετοιμάζονται να υποδεχτούν το «Ετος Πόε». Στις 29 Μαρτίου, στο Αντμιράλσπαλάστ του Βερολίνου, θα ανέβει σε παγκόσμια πρώτη, σε μορφή μιούζικαλ, η παράσταση «Η πτώση του οίκου των Ασερ», μια παραγωγή του Ερικ Γούλφσον, μέλους του «Αλαν Πάρσον Πρότζεκτ», που θα μεταφερθεί αργότερα και στο Μόναχο, ενώ το Sturmtheater του Ρόιτλινγεν θα παρουσιάσει σε θεατρική διασκευή και σκηνοθεσία του Φραντς Κλάφκε, την «Κάθοδο στο Μάλστραϊμ» και το «Πηγάδι και το εκκρεμές». Η συνέχεια αναμένεται με ενδιαφέρον, αλλά και αγωνία, αντάξια του δημιουργού.

Του Κωστα Θ. Καλφοπουλου

«Το γράψιμο είναι ένας αγώνας αντοχής»

Ο συγγραφέας Χρήστος Χρυσόπουλος μιλάει στην «Κ» για το νέο του μυθιστόρημα

xrysopoulos Ας το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή: ο 40χρονος Χρήστος Χρυσόπουλος είναι από τους σημαντικότερους Ελληνες συγγραφείς. Ηδη από την εποχή της «Σουνυάτα» και του «Μανικιουρίστα», η κριτική είχε ξεχωρίσει τον Χρυσόπουλο ως «στυλίστα», ωστόσο, ο Χρυσόπουλος συνέχισε να εξελίσσει αυτό το δικό του, προσωπικό στυλ, το πέρασε στο δοκίμιο, ενώ συνεχίζει έναν γόνιμο πειραματισμό πέρα από ειδολογικές διαφοροποιήσεις. Το τελευταίο του μυθιστόρημα, «Η λονδρέζικη μέρα της Λώρας Τζάκσον» είναι μια ανάλογη απόπειρα να μιλήσει για μια ποιήτρια και συγγραφέα που τελικά απαρνήθηκε τη λογοτεχνία. Η μυθοπλασία ερωτοτροπεί με το δοκίμιο και η πεζογραφία με την ποίηση - χωρίς όμως ποτέ να γίνεται ποιητική πρόζα. Γιατί όμως η Λώρα Τζάκσον; Γιατί μια ποιήτρια - που μάλιστα απαρνήθηκε τη γραφή; «Η Τζάκσον», λέει ο Χρυσόπουλος στην «Κ», «έγραψε ποίηση, πεζογραφία και δοκίμιο. Προσωποποιεί με παραδειγματικό τρόπο τις “φυγόκεντρες” δυνάμεις που απασχολούν και τη δική μου γραφή. Και κάτι ακόμα: στην περίπτωσή της η διαπλοκή τέχνης και βίου ήταν αξεδιάλυτη, αποτελεί υπόδειγμα “μονομανούς συγγραφέα”, δηλαδή ενός προσώπου που βιώνει την ύπαρξή του και τον κόσμο μέσα από μια ιδεοληψία για τη γραφή, η οποία ορίζει καθ’ ολοκληρίαν (θα έλεγα ότι δυναστεύει) κάθε έκφανση της πραγματικότητας. Η αποκήρυξη της Τζάκσον ήταν μια απέλπιδα –χιμαιρική– αντίδραση σε αυτήν ακριβώς την καταδυνάστευση».

Η «Λώρα Τζάκσον» μοιάζει να συνδυάζει αρμονικά δύο προηγούμενα βιβλία του Χρυσόπουλου: το πεζογράφημα «Φανταστικό μουσείο», εμπνευσμένο και αυτό από έργα και βίους συγγραφέων, και το «Γλωσσικό κουτί», συνάθροιση δοκιμίων πάνω στη θεωρία και την πράξη της γραφής. Οπως τονίζει ο συγγραφέας: «Αυτό που με ενδιαφέρει, είναι μια έκφανση της πραγματικότητας που ξεπερνά το βίωμα: το γεγονός ότι ένα πρόσωπο έζησε μια μυθιστορηματική πραγματικότητα, λειτούργησε σαν μυθοπλαστικός ήρωας, θέλησε να γίνει το ίδιο λογοτέχνημα. Αυτές είναι διαστάσεις της ζωής που στιγμιαία ή περιστασιακά αποκαλύπτονται σε όλους μας –όλοι κάποιες στιγμές νιώθουμε “σαν να ζούμε μέσα σε ένα φιλμ”– εντούτοις, στην περίπτωση των συγγραφέων αυτές οι στιγμές πολλαπλασιάζονται, παίρνουν τη μορφή έξης, εμμονής, επαγγελματικής διαστροφής. Αυτή η επίμονη, σχεδόν καταναγκαστική, συνθήκη με απασχολεί γιατί “ακουμπάει” και τη δική μου ζωή».

Κριτικοί όπως ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου και ο Δημοσθένης Κούρτοβικ έχουν μιλήσει εγκωμιαστικά για το έργο του Χρυσόπουλου - ο τελευταίος ωστόσο είχε σημειώσει ότι τα βιβλία του πάσχουν από ένα είδος «λογοτεχνικής κλεισούρας». Τον ρωτήσαμε αν πρέπει ένας συγγραφέας να δίνει απαντήσεις σε σχόλια κριτικών. «Πιστεύω ότι ο συγγραφέας οφείλει να αντιμετωπίζει τα ζητήματα της λογοτεχνίας και όχι να διαπληκτίζεται με πρόσωπα. Σε αυτό το πλαίσιο είναι σκόπιμο να αποδέχεται με κριτικό πνεύμα τις όποιες επιφυλάξεις, να τις στοχάζεται και, με το πέρας του χρόνου, να επιλέγει μια καθαρή θέση απέναντί τους. Οσο για το ζήτημα της “κλεισούρας”, είναι μια μεταφορά της οποίας κατανοώ (και εν μέρει αποδέχομαι) την αφετηρία. Ως αξιολογική θέση μπορεί να συσχετιστεί είτε με επίκριση είτε με επιδοκιμασία - εξαρτάται από το αναγνωστικό παράδειγμα με το οποίο θα επιλέξουμε να τη συσχετίσουμε. Αφορά –τρόπον τινά– και τον καταναγκασμό για τον οποίο μίλησα παραπάνω».

Ο Χρυσόπουλος έχει μιλήσει με έμφαση για την ανάγκη της θεωρίας στο έργο ενός συγγραφέα, σαν δεξαμενή του πεζογραφικού έργου. Αυτό είναι κάτι αυστηρά δικό του ή κάτι που όλοι οι συγγραφείς θα έπρεπε να λαμβάνουν υπόψη; «Σίγουρα δεν είναι “κάτι δικό μου” ούτε –κατ’ ανάγκην– κάτι “δύσκολο”, “στρυφνό” ή για τους λίγους. Εχω υποστηρίξει ότι η θεωρία είναι μια επωφελής, εξωστρεφής οδός για τη σκέψη, η οποία τοποθετεί τη λογοτεχνία σε ένα ευρύτερο κοινωνικό πεδίο, ζωογονεί τη συγγραφική εργασία, διευρύνει τη γκάμα των εμπλεκομένων με τα κείμενα, και μας προφυλάσσει απέναντι σε στερεότυπα, πρόδηλες “αλήθειες” και εύκολες γενικεύσεις. Δεν είμαι εγώ αυτός που θα πει ότι όλοι οι συγγραφείς πρέπει να ασχολούνται με τη θεωρία, αλλά μπορώ να αναγνωρίσω ότι σίγουρα δεν είναι πολλοί εκείνοι που καλλιεργούν επισταμένως το δοκίμιο ως τρόπο γραφής».

Ο Χρυσόπουλος δεν είναι μόνον συγγραφέας αλλά και ερασιτέχνης δρομέας μεγάλων αποστάσεων - δραστηριότητα στην οποία επιδίδεται με επαγγελματική συνείδηση. Ποια η σχέση ανάμεσα στο τρέξιμο και το γράψιμο; «Σε μια παλαιότερη συνομιλία μας στο περιοδικό “Διαβάζω”, είχα παρομοιάσει τη συγγραφή με αγώνα αντοχής. Θα απαντήσω παραλλάσσοντας μιαν αποστροφή του Χαρούκι Μουρακάμι (εξίσου αφοσιωμένου μαραθωνοδρόμου) από το βιβλίο του What I talk about when I talk about running: “Οταν προσπερνάμε ο ένας τον άλλον στο δρόμο, ακούμε τον ρυθμό της ανάσας και αντιλαμβανόμαστε πώς ο καθένας μας μετράει το χρόνο - όπως κι ένας συγγραφέας μετράει αργά τη μακρά διαδρομή που χαράσσουν οι λέξεις”».

Του Ηλια Μαγκλινη

16/1/09

Οταν οι διανοούμενοι έπαιρναν θέση

Θεοτοκάς, Σεφέρης και Καραγάτσης ανταλλάσσουν δημόσια απόψεις μέσω επιστολών για το θέμα της Κύπρου το 1954

Ολοι τις περιμένουν, και πάντα προκαλούν αντιδράσεις. Οι γνώμες, οι απόψεις, οι αναλύσεις των διανοουμένων και των αναλυτών, σε στιγμές εθνικής ή κοινωνικής κρίσης, αναμένονται πάντα με ενδιαφέρον. Ανθρωποι του πνεύματος, των γραμμάτων, της επιστήμης ή της πολιτικής επιχειρούν να ερμηνεύσουν ή να τοποθετηθούν σε θέματα που απασχολούν, κάθε φορά την κοινωνία. Και δεν είναι λίγες οι φορές που οι τοποθετήσεις τους προκαλούν νέες εντάσεις, νέες συμμαχίες, νέα στρατόπεδα σύμπλευσης ή αντιπαράθεσης, νέους κραδασμούς.

Η «Κ» ξαναθυμίζει σήμερα πώς τρεις συγγραφείς της γενιάς του ’30 τοποθετήθηκαν στο θέμα της Κύπρου το 1954, λίγο πριν αρχίσει ο αγώνας της ΕΟΚΑ για την ανεξαρτησία της Κύπρου από τους Αγγλους και ενώ στην Αθήνα κυριαρχούσαν οι μεγάλες διαδηλώσεις. Ο Γιώργος Θεοτοκάς (ευγενής, αλλά ευθύς) δημοσίευσε, το 1954, ένα κείμενο στην «Κ», στο οποίο κρίνει τη στάση Ελλήνων και Αγγλων, ανιχνεύει λάθη εκατέρωθεν, επικρίνει επιλογές και πρωτοβουλίες. Του απάντησε ο Γιώργος Σεφέρης (ποιητικός και συναισθηματικός) με μια επιστολή του από τη Βηρυτό. Ο Γιώργος Θεοτοκάς, όμως, δέχεται και μια επιστολή από τον Μ. Καραγάτση (πληθωρικός και άμεσος), που για πρώτη φορά δίνεται στη δημοσιότητα. Είναι ένα κείμενο που βρισκόταν στο αρχείο Γιώργου Θεοτοκά, αλλά λάνθανε.

Τρία κείμενα που υπογραμμίζουν ένα θέμα πάντα επίκαιρο: ποια είναι η θέση των διανοουμένων σε περιόδους διαπραγμάτευσης κρίσιμων θεμάτων; Οφείλουν να φωτίζουν και άλλες πλευρές των πραγμάτων, ακόμα κι όταν η κοινωνία δεν είναι έτοιμη να το ακούσει; Τα γεγονότα του περασμένου Δεκεμβρίου στην Αθήνα και στην Ελλάδα, οι εκρήξεις οργής, αντίδρασης και βίας, τα πληκτρολόγια πήραν φωτιά, οι λέξεις επιχείρησαν να ερμηνεύσουν και να κρίνουν, οι αντιδικίες για μια ακόμα φορά ακολούθησαν τις απόψεις που εκφράστηκαν. Τα τρία κείμενα, των Θεοτοκά, Σεφέρη, Καραγάτση, υπενθυμίζουν στάσεις και συμπεριφορές των διανοητών που πάντα ισχύουν σε περιόδους κρίσης, αλλά αποκαλύπτουν τις αντιλήψεις και την προσωπικότητα καθενός από τους γράφοντες.

Το κείμενο Θεοτοκά και η αντίδραση Σεφέρη

Στις 22 Δεκεμβρίου 1954 ο Γιώργος Θεοτοκάς δημοσίευσε στην «Κ» ένα κείμενο με τίτλο «Ελληνες και Αγγλοι - Σκέψεις εξ αφορμής του Κυπριακού», το οποίο περιλαμβάνεται στο δίτομο έργο «Στοχασμοί και θέσεις - Πολιτικά κείμενα 1925-1966» (Εκδ. Εστία). «Οσοι έχουν τον τρόπο να εκφράζονται δημοσίως οφείλουν, όσο είναι καιρός, να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου». Στη συνέχεια κάνει μια αναδρομή στις διμερείς σχέσεις Ελλάδας - Βρετανίας και συνεχίζει με κριτική τοποθέτηση στους πολιτικούς χειρισμούς από τις δύο πλευρές: «Δεν χωρεί αμφιβολία ότι, για κάθε απροκατάληπτο τρίτο, η κύρια ευθύνη βαρύνει τους αρμόδιους Βρετανούς υπουργούς. Οι Ελληνες επικαλούνται το δικαίωμα της αυτοδιαθέσεως των λαών, δηλαδή μίαν από τις αρχές στις οποίες στηρίζεται η πολιτική φιλοσοφία του δυτικού πολιτισμού. Οι Αγγλοι επικαλούνται τις ανάγκες της στρατηγικής τους και φοβούνται, προφανώς, ότι η υποχώρησή τους στην Κύπρο θα τους αναγκάση να υποχωρήσουν και σε άλλα σημεία του χάρτη. (...) Ας πούμε τώρα και τα δικά μας λάθη... (...) Λάθος ήταν ο φανατισμένος τόνος που προσέλαβε συχνά η ελληνική προπαγάνδα και η ενθάρρυνση των σκηνών του δρόμου. Φαντάζεται κανείς σοβαρά ότι οι εκκλήσεις προς το μίσος, οι προσβολές ξένων σημαιών και οι καταστροφές γραφείων και βιβλιοθηκών αποτελούνε επιχειρήματα που πρόκειται να ενισχύσουν τη διεθνή μας θέση; Ποιον πάμε να πείσωμε με τα μέσα αυτά;»

Λίγες μέρες αργότερα, στις 28 Δεκεμβρίου 1954, του απαντά από τη Βηρυτό (η επιστολή δημοσιεύεται στον τόμο «Αλληλογραφία Γιώργος Θεοτοκάς και Γιώργος Σεφέρης, 1930-1966)», εκδ. Ερμής. «...Υπάρχουν σε μια γωνιά της γης 400 χιλιάδες ψυχές από την καλύτερη, την πιο ατόφια Ρωμιοσύνη, που προσπαθούν να τις αποκόψουν από τις πραγματικές τους ρίζες και να τις κάνουν λουλούδια θερμοκηπίου. Σ’ αυτή τη γωνιά της γης δουλεύει μια μηχανή που κάνει τους Ρωμιούς σπαρτούς-Κυπρίους-όχι-Ελληνες, που κάνει τους ανθρώπους μπαστάρδους, με την εξαγορά και την απαθλίωση των συνειδήσεων, με τις κολακείες των αδυναμιών ή των συμφερόντων (το Κυπριακό ζήτημα είναι πριν απ’ όλα ζήτημα καλλιέργειας, ζήτημα “κουλτούρας” με την πλατύτερη έννοια που έχει η λέξη), και ονομάζει τη φυσιολογική παιδεία αυτών των ανθρώπων “πολιτική προπαγάνδα”. (...) Απόκριση σ’ αυτό το αίτημα της συνείδησης περίμενα να βρω στο άρθρο σου, Γιώργο. Θα μου πεις: δεν ήταν το θέμα μου – έπρεπε να είναι κι αυτό».

Η επιστολή Καραγάτση (31.12.1954)

Αγαπητέ Γιώργο,

Αργά διάβασα το περί Κύπρου άρθρο σου στην «Καθημερινή». Χρέος μου να σε συγχαρώ για τη νηφαλιότητα των απόψεών σου. Το ότι δεν συμφωνώ σε πολλά σημεία (ιδίως σε ό,τι αφορά την προϊστορία των ελληνο-βρετανικών σχέσεων) δεν έχει σημασία. Ο αγοραίος όμως τρόπος –ο ενθυμίζω δηλιγιαννική πολιτική σαπρία– με τον οποίο έγινε ο εσωτερικός και ο εξωτερικός χειρισμός ενός τόσο σοβαρού εθνικού ζητήματος με έκανε, πολλές φορές, να αηδιάσω. Μισώ το πεζοδρόμιο. Μισώ την ψευδορρητορική πομφόλυγα. Μισώ την επιπόλαια ταρταρινική προκλητικότητα, που μας γελοιοποιεί ανεπανόρθωτα στη διεθνή γνώμη. Με κάτι τέτοιες ευτράπελες μπαλαφάρες ο παλαιοκομματισμός χαντάκωσε τις εθνικές μας επιδιώξεις, τον περασμένο αιώνα. Δυστυχώς η βρετανική πολιτική υπέθαλπε, στην Ελλάδα, αυτή την ευτράπελη πολιτική ατμόσφαιρα, που τόσο εξυπηρετούσε τα συμφέροντά της. Οταν όμως οι Αγγλοι είδαν πως ο Ελευθέριος Βενιζέλος έδωσε τη σφραγίδα της σοβαρότητας στην πολιτική ζωή μας (και πως συνεπώς τα διαλυτικά τεχνάσματά τους δεν έπιαναν πια τόπο) με πολιτική ευστροφία αξιοθαύμαστη επήραν την Ελλάδα στα σοβαρά, και την οδήγησαν στην Τσατάλτζα και στη Σμύρνη. Οταν πάλι ξαναγινήκαμε πολιτικώς ευτράπελοι, οι Βρετανοί ξαναγύρισαν στην παλιά διαλυτική πολιτική τους. Και γεννιέται το ερώτημα: φταιν οι Βρετανοί που μας διαλύουν πολιτικώς; Ή εμείς που προσφερόμεθα βλακωδέστατα στη διαβρωτική επενέργεια των Βρετανών; Οι Αγγλοι κάνουν τη δουλειά τους· κι όπως ξέρεις, στις business συναισθηματισμοί δεν στέκονται...

Στο ζήτημα της Κύπρου έχουμε όλο το δίκιο με το μέρος μας. Μέσα στο σημερινό κυρίαρχο κλίμα της δημοκρατίας και της αυτοδιαθέσεως των λαών, ένας ήρεμος και σοβαρός πολιτικός χειρισμός θα μας οδηγούσε –αργά ίσως αλλά ασφαλώς– στην επιτυχία. Προτιμήσαμε το πεζοδρόμιο, τον κούφιο ψευδολυρισμό και τις φωνασκίες χυδαίων ρασοφόρων και ηλίθιων καθηγητάδων ενός δήθεν Πανεπιστημίου. Ετσι, γενήκαμε καταγέλαστοι. Σκατά!

Δικός σου

Μ. Καραγάτσης

Της Ολγας Σελλα

15/1/09

Μια διαφορετική λίστα. Αραγε διαβάζουμε τους κλασικούς;

Δεν θα σας δώσουμε τη λίστα με τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία στη βιβλιοθήκη μας. Αλλωστε δεν διαφοροποιείται από εκείνες των εφημερίδων, των κεντρικών βιβλιοπωλείων και των υπαίθριων πάγκων. Βαρετή ομοιομορφία καμιά δεκαριά τίτλων… Θα σας δώσουμε μια διαφορετική λίστα που διαφοροποιείται από τις επιλογές και τις τάσεις της αγοράς. Στα λογοτεχνικά σεμινάρια της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σερρών ο κύκλος «Ξαναδιαβάζοντας τους κλασικούς» ξεκίνησε ζεστά με τη «Μαντάμ Μποβαρί» του Φλομπέρ, έφτασε στο αδιαχώρητο με τους «Δαιμονισμένους» του Ντοστογιέφσκι και ισορρόπησε με τη «Λολίτα» του Ναμπόκοφ» (ακολουθούν Ε. Μ. Φόρστερ, Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, Πολ Μπόουλς, Τζων Φάουλς).

Ποτέ ξανά δεν είχαμε τόση προσέλευση σε παλιότερους λογοτεχνικούς κύκλους. Διαβάζονται όμως οι κλασικοί; Τους «Δαιμονισμένους» κανείς -από τους εκατό βιβλιόφιλους- δεν το είχε διαβάσει, με την αφεντιά μου να το πρωτοδιαβάζει ως εισηγητής. Μήπως οι κλασικοί έχουν το αυτονόητο του αδιάβαστου; Μήπως δικαιώνεται ο Πιέρ Μπαγιάρ για το πώς να μιλάμε για βιβλία που δεν έχουμε διαβάσει; Καλό, βέβαια, να έχουμε μια γενική εικόνα της λογοτεχνικής επικράτειας, αλλά μόνον η ουσιαστική επαφή με το κείμενο μπορεί να ωφελήσει πνευματικά και ψυχικά.

Τα μυθιστορήματα που επιλέξαμε προέρχονται από κατοχυρωμένες λίστες. Δυτικοί κανόνες αποφάνθηκαν για τη λογοτεχνική τους αξία, το περιεχόμενο και τη δύναμη που τα επιβάλλει ώς τις μέρες μας. Η «Μαντάμ Μποβαρί» μπορεί να σοκάρισε με την απιστία της, την εποχή που εκδόθηκε, σήμερα όμως τρομάζει με την καταναλωτική μανία και την πιστωτική της αναξιοπιστία. Οι «Δαιμονισμένοι» αναδύονται μέσα από διαπλανητικές ιδεολογικές συγκρούσεις και τρομοκρατικές οργανώσεις, ενώ το άρρωστο πάθος για μια δεκατετράχρονη ενός μεσήλικα δεν αποτελεί μια άγνωστη εικόνα ενός σημερινού παιδόφιλου.

Οι κλασικοί βρίσκονται σε διαρκή διαπραγμάτευση με την κοινωνία και τους αναγνώστες και είναι καιρός να αφήσουμε τις αναγνωστικές μουντζούρες και να ξαναγυρίσουμε σε έργα που σημάδεψαν τις ζωές των άλλων αλλά και τις δικές μας. Τα συγκεκριμένα τρία έργα στην εποχή τους είχαν απαγορευτεί, λογοκριθεί και οι συγγραφείς τους οδηγήθηκαν σε δικαστήρια και εξορίες.

Οι σημερινοί συγγραφείς απολαμβάνουν δημοσιότητα, κέρδη και κοινωνική αποχαύνωση. Απομένει σε μας να επιλέγουμε βιβλία που δεν μας αδικούν διανοητικά. Από αυτή την άποψη, το διάβασμα των κλασικών αποτελεί όχι μόνον ένα ασφαλές λογοτεχνικό καταφύγιο, αλλά μια και πράξη πνευματικής αντίστασης κόντρα στα «καλύτερα» κάθε χρονιάς που σε λίγα χρόνια θα συμπεριλαμβάνονται στα πιο «ξεχασμένα».

Του Θεοδωρου Γρηγοριαδη

Το μέλλον του βιβλίου

Τόσο ο Οργανισμός Διαχείρισης Έργων του Λόγου όσο και η ελληνική Εταιρεία Συγγραφέων φαίνεται να συμφωνούν σε μια διαπίστωση: ειδικά το τεχνικό και επιστημονικό βιβλίο στο μέλλον θα διακινείται περισσότερο ηλεκτρονικά παρά μέσω της έντυπης έκδοσης.

«Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω» λέει ο συγγραφέας Γιώργος Ξενάριος, γραμματέας της Εταιρείας Συγγραφέων. «Ζούμε μια επανάσταση, έναν νέο Γουτεμβέργιο. Ο χάρτης της δημόσιας διακίνησης του βιβλίου αλλάζει οριστικά και το ζήτημα είναι πώς τα συμμετέχοντα μέρη θα μπορέσουν να αναδιατάξουν τις σχέσεις τους. Εκείνοι που ίσως θα πληγούν περισσότερο είναι οι βιβλιοπώλες, γιατί το αντικείμενό τους θα συρρικνωθεί. Επιστημονικά και τεχνικά βιβλία, αλλά και σχολικά βοηθήματα, στο μέλλον θα διακινούνται περισσότερο μέσω Διαδικτύου. Οι εκδότες ναι μεν θα χάσουν μέρος της δραστηριότητάς τους, ωστόσο θα μειωθεί το κόστος παραγωγής (εκτύπωση, βιβλιοδεσία) και διακίνησης. Ως προς τους συγγραφείς: η σοβαρή λογοτεχνία δεν θα πληγεί γιατί οι μηχανισμοί στο εσωτερικό του λογοτεχνικού συστήματος (λογοτεχνική κριτική στις εφημερίδες, λογοτεχνικά περιοδικά, βραβεία) παραμένουν ως έχουν» καταλήγει.

via

14/1/09

Η επιστροφή του ιστορικού μυθιστορήματος

Για να οριοθετήσουμε το ιστορικό από τα άλλα είδη μυθιστορήματος (κοινωνικό, πολιτικό, βιογραφικό κ.τ.λ.) δεν αρκεί να διαπιστώσουμε την ιστορικότητά του. Στο ιστορικό μυθιστόρημα πρέπει να υπάρχει μια χρονική απόσταση μιας τουλάχιστον γενιάς ανάμεσα στον χρόνο της ιστορικής πράξης και στον χρόνο της γραφής του. Δεν είναι τυχαίο ότι ο υπότιτλος του γενέθλιου έργου τού νεότερου ιστορικού μυθιστορήματος, του «Waverley» (1814) του Σκοτσέζου W. Scott, είναι: «'Tis sixty years since» («Πάνε εξήντα χρόνια από τότε»).

Αυτό σημαίνει ότι στο ιστορικό μυθιστόρημα δεν διαδραματίζεται η βίωση του ιστορικού παρόντος από τον συγγραφέα αλλά η αναβίωση του ιστορικού παρελθόντος, όπως αυτό έχει καταγραφεί στην (επιστημονική) ιστοριογραφία και στις γραπτές ιστορικές πηγές και μαρτυρίες.

Γενέτειρα του ιστορικού μυθιστορήματος ήταν η Αγγλία του 19ου αιώνα και τροφός του, η αγγλική ιστοριογραφία στο β' μισό του προηγούμενου αιώνα (D. Hume, W. Robertson, Ο. Goldsmith, Ε. Gibbon). Το νέο αυτό αφηγηματικό είδος διαδόθηκε γρήγορα στην υπόλοιπη Ευρώπη (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ρωσία)· στην Ελλάδα έφτασε, εννοείται με τη σχετική καθυστέρηση, από τα 1850 (Α.Ρ. Ραγκαβής, «Ο Αυθέντης του Μορέως»), και ήδη τα όψιμα ιστορικά μυθιστορήματα του Αλ. Παπαδιαμάντη («Η μετανάστις», 1879/80· «Οι έμποροι των εθνών», 1882/83· «Η Γυφτοπούλα», 1884) σηματοδοτούν την παρακμή του αφηγηματικού αυτού είδους, πριν καν φτάσει στην ακμή του.

Μια δεύτερη, συντομότερη, αναλαμπή γνώρισε το είδος στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1945-1960. Τώρα, οι μικροαστοί της Γενιάς του '30 (Α. Τερζάκης, «Η πριγκηπέσσα Ιζαμπώ», 1937-38/1945· Θ. Πετσάλης, «Οι Μαυρόλυκοι», 1947-48· Π. Πρεβελάκης, «Ο Κρητικός», 1948-50), συνοδοιπόροι της δικτατορίας του Μεταξά και συνεκφραστές του δόγματος της «ελληνικότητας», που είχαν κωφεύσει, οπορτουνιστικότατα, στο προσκλητήριο της Αντίστασης, θα καταφύγουν στο μακρινό «εθνικό» ιστορικό παρελθόν της Φραγκοκρατίας, της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης του '21, για ν' αποφύγουν και τις δικές τους ευθύνες για τις χαίνουσες ακόμα πληγές του πρόσφατου ιστορικού παρόντος της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου.

Η τελευταία φάση του ιστορικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα ορίζεται χρονικά από τα 1990 και διακρίνεται από τις προηγούμενες, όχι ποιοτικά, αλλά ποσοτικά: πρόκειται για μιαν εντυπωσιακή υπερπαραγωγή τίτλων και εκδόσεων. Το ιστορικό στίγμα ενός ήδη θνησιμαίου λογοτεχνικού-αφηγηματικού είδους πρέπει, προφανώς, ν' αναζητηθεί στην τελική φάση της παγκοσμιοποίησης, στην αναζωπύρωση των -«εθνικών»- ιστορικών σπουδών και στη σύγχυση μεταξύ ιστοριογραφίας και μυθοπλασίας, όπως τα σκιαγράφησα στις προηγούμενες επιφυλλίδες μου.

Απλοϊκή και για τούτο αποκαλυπτική είναι η μαρτυρία του συγγραφέα ενός από τα εντελώς νέα αυτά μυθιστορήματα (Ι. Ζούργος, «Η Αηδονόπιτα, 2008, σ. 589-590): «Η "Αηδονόπιτα" γεμίζει τις σελίδες της μέσα από το χαντάκι των ιστορικών γεγονότων. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η αποστολή τού Γκάμπριελ με σκοπό να συναντήσει τον πλοίαρχο Ρότζερς στο Αιγαίο -δεν έχουμε κανένα στοιχείο που να δείχνει πως οι πολιορκημένοι είχαν συζητήσει κάποια ανάλογη πρωτοβουλία. Ολοι οι ήρωες του μυθιστορήματος είναι φανταστικοί, γεννιούνται απ' τα κύτταρα της ιστορίας αλλά πλάθουν το μικρόκοσμό τους στο εργαστήρι του μύθου».

Και αυτή η μαρτυρία επιβεβαιώνει ότι το ιστορικό μυθιστόρημα είναι εκ γενετής και εξ ορισμού ένα ερμαφρόδιτο λογοτεχνικό είδος· προσπαθώντας όμως να συγχωνέψει το πραγματικό με το φανταστικό, την ιστορία με τη μυθοπλασία, αποτυχαίνει και στα δύο. Το ιστορικό μυθιστόρημα μπορεί τότε μόνο να διασωθεί, όταν ο συγγραφέας του χρησιμοποιεί ενσυνείδητα το ιστορικό παρελθόν ως μιαν ειρωνική μάσκα για την κριτική ανατροπή του ιστορικού παρόντος, όπως έκαναν λ.χ. ο Εμμ. Ροΐδης («Η Πάπισσα Ιωάννα», 1866) και ο Β. Brecht («Οι μπίζνες του κυρίου Ιουλίου-Καίσαρος», 1938/39).

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΛΟΥΔΗ

13/1/09

Στο εργαστήρι του συγγραφέα

nikolaidou.jpgΣαράντα συγγραφείς (ποιητές και πεζογράφοι) ανοίγουν σε κοινή θέα το εργαστήρι της γραφής τους -το συναρπαστικό σημείο όπου διασταυρώνεται η περιπέτεια της γραφής και η γραφή της περιπέτειας. Σαράντα άνθρωποι που μοχθούν μπροστά στη λευκή σελίδα, μιλούν για τα μυστικά και τα ψέματα του εαυτού και των λέξεων, του κόσμου και της αναπαράστασής του. Παλαιότερα και νεότερα πρόσωπα της λογοτεχνίας αναπνέουν τη φλούδα αλλά και την ψίχα του κειμένου, εναλλάσσουν τις μάσκες του λογοτεχνικού ήρωα, του κριτικού και του αναγνώστη, αποκαλύπτουν τη βάσανο που υποσκάπτει την απόλαυση του γραφιά - εντέλει αφηγούνται την ιστορία που αρνείται να γίνει ιστορία.

Η Σοφία Νικολαΐδου αποκαλύπτεται:

Τι είναι η έμπνευση;

Δεν ξέρω. Ερωτες, θάνατοι, αλκοόλ, ψυχοτρόπα επιστρατεύονται για να τη σκηνοθετήσουν. Συγγραφείς ποζάρουν αγκαλιά με τις νευρώσεις τους για να τη μαγνητίσουν. Ομως το κείμενο έρχεται γράφοντας. Κάποιες φορές μπορεί να προηγείται μια “φλασιά”. Κλεμμένες ατάκες, εικόνες που επιμένουν. Αλλες φορές δεν προηγείται τίποτα. Αν περίμενα τις μέρες που αυτή η ακαθόριστη διάθεση με αρπάζει και με στρώνει στον υπολογιστή για να γράψω, θα έγραφα μία βδομάδα τον χρόνο. Ομως η συγγραφή δεν είναι χόμπι του Σαββατοκύριακου, είναι καθημερινή δουλειά. Τα βιβλία γράφονται με αποφασισμένο εγκλεισμό. Με αμετανόητη προσήλωση. Με συγγραφικό πείσμα.

- Ποιο είναι το υλικό του συγγραφέα;

Τα κείμενα είναι οι λέξεις τους. Δεν μπορεί το ίδιο πράγμα να ειπωθεί με διαφορετικά (καλύτερα ή χειρότερα) λόγια: τότε γίνεται άλλο πράγμα. Οταν διαβάζω τα γραμμένα δυνατά, ακούγονται καθαρά οι παραφωνίες. Για το συγγραφικό γούστο μου, ο μάστορας φαίνεται στη λιποαναρρόφηση της φράσης. Μοντάρει με αυστηρή προσοχή το κείμενο. Ο συγγραφικός μόχθος -και η συγγραφική γενναιότητα- μετριούνται με τις σκουπιδοσακούλες των σβησμένων.

- Από πού έρχονται οι ιδέες;

Αντιλαμβάνομαι τη γραφή ως έναν τύπο εσωτερικής ζωής. Καθένας ζει τη ζωή του, με τις εμφανείς για τους γύρω περιπέτειες του βίου, τις αναποδιές και τα στριμώγματα. Παράλληλα εξελίσσεται κι ένας τύπος εσωτερικής ζωής: συμβαίνει μυστικά μες στο κεφάλι μας. Εκεί μπορεί να γίνεται χαλασμός - και κανείς να μην παίρνει χαμπάρι. Η γραφή αποτυπώνει αυτόν τον ορυκτό, τον κρυμμένο κόσμο, τον κάνει πρόσωπα, αφήγηση, πλοκή.

- Και η μοναξιά του δημιουργού; Υπάρχει;

Υπάρχει. Αλλά δεν φωνασκεί, δεν ακκίζεται. Ισως είναι το τρίτο μάτι που, ακόμα σε στιγμές αληθινού πόνου ή τσιριχτής χαράς, καταγράφει, αποθηκεύει εικόνες και αισθήματα, για να τα κάνει αργότερα λέξεις. Και μη βιαστείτε να υψώσετε το φρύδι, τάχα θορυβημένοι. Ο συγγραφέας είναι οι λέξεις του. Με αυτές καταλαβαίνει τον κόσμο.

Τα μεσοδιαστήματα από το ένα μυθιστόρημα στο άλλο μοιάζουν με διαστήματα τεμπελιάς. Δεν είναι. Χρειάζεται χρόνος για να εκπνεύσει το προηγούμενο βιβλίο. Περνά μια περίοδος φαινομενικής νηνεμίας, σχεδόν εορταστική, με ταβανοθεραπεία, βόλτες, άδολα διαβάσματα. Ομως η μηχανή παραμέσα δουλεύει. Καταγράφω ιδέες, εικόνες, σκέψεις, σχέδια. Ελάχιστα από αυτά θα χρησιμοποιηθούν στο τέλος.

Οταν μπαίνω σε ένα βιβλίο, δουλεύω καθημερινά αρκετές ώρες. Περίπου οι πέντε από αυτές, συνήθως πολύ πρωινές, είναι καθαρό γράψιμο. Δεν σηκώνομαι ούτε για νερό. Οι υπόλοιπες είναι «υψηλή κομμωτική», ανάγνωση και διόρθωση των γραμμένων, σκέψεις και σημειώσεις. Επειδή η μονοφαγία μού πέφτει βαριά, έχω παράλληλες ασχολίες: βιβλιοκριτικά κείμενα για την εφημερίδα, παραγγελίες διηγημάτων, ακόμα και αυστηρά επιστημονικά κείμενα φιλολογικού περιεχομένου, οτιδήποτε μπορεί να με ξελασκάρει και να με ξεστρατίσει. Αυτά τα διαλείμματα αποδεικνύονται σωτήρια: επιστρέφω στο μυθιστόρημα με κρύα καρδιά και καθαρό μάτι. Βέβαια όλο αυτό είναι μια ανισόρροπη τραμπάλα - όμως η ανισορροπία αυτή με ηρεμεί και με θρέφει.

Μια άλλη συγγραφική εμμονή μου είναι οι επάλληλες, μέχρις εξοντώσεως, γραφές. Δουλεύω μονομανιακά (σαν σπαστική απουσιολόγος) τη λέξη, τη στίξη, τη φράση, τη δομή, το αφηγηματικό μοντάζ. Στο διάστημα της πρώτης γραφής ζω σχεδόν έγκλειστη. Το γραφείο μεταμορφώνεται σε κουκούλι. Βέβαια, όλα αυτά π.Γ. (προ Γιάννη). Απ’ τη στιγμή που γέννησα τον γιο μου, η πόρτα του δωματίου έπαψε να κλειδώνει, ο Γιάννης θέλει, συχνά και επιτακτικά, φιλί. Εμαθα -αναγκαστικά- να λειτουργώ σαν κομάντο. Επαψα να περιφρουρώ τη συγγραφική μου ρουτίνα, γράφω οποτεδήποτε και οπουδήποτε. Κάνω συγγραφικό αντάρτικο μέσα στη μέρα. Παλεύω με τον χρόνο και τον βιοπορισμό.Οι ώρες της συγγραφής δεν είναι πολυτέλεια, είναι ο τρόπος μου να ζω τη ζωή μου - και τον υπερασπίζομαι, με νύχια και με δόντια.

Γράφω απ’ ευθείας στο φορητό. Είναι ο «Σημαδεμένος»: έχει ένα χτύπημα κάτω δεξιά, που του προσθέτει σκέρτσο και χαρακτήρα. Κρατάω φάκελο με τις επάλληλες γραφές, τυπώνω, διαβάζω όρθια και φωναχτά, διορθώνω με μολύβι πάνω στα γραμμένα.

Η επιμέλεια του κειμένου είναι μέρος της δουλειάς: το κείμενο στέλνεται πρώτα στην επιμελήτριά μου (η ίδια από το πρώτο μου βιβλίο, η Ελένη Μπούρα, με μάτι λεπίδι και ιαματική ειλικρίνεια) και στη συνέχεια σε έναν-δυο αναγνώστες, που εμπιστεύομαι την κρίση τους. Διαβάζουν και κάνουν τις παρατηρήσεις τους. Τσινάω, είμαι θερμοκέφαλη. Περνούν μέρες, κρυώνει η αντίδραση, ξαναμπαίνω στο κείμενο, εντοπίζω τις τρύπες. Δουλεύω προσανατολισμένα, με βάση συγκεκριμένες παρατηρήσεις, τις οποίες έχω ενστερνιστεί. Οταν παραδίδω το κείμενο στην εκδότριά μου, το έχω (σχεδόν) σιχαθεί.

via

12/1/09

Ο τρυφερός λόγος του Ρίτσου προς την Καιτούλα και τον Αρη

Σαράντα εννέα δελτάρια και είκοσι οκτώ γράμματα του ποιητή προς τον Αρη Αλεξάνδρου και, κυρίως τη σύντροφό του, ποιήτρια Καίτη Δρόσου, συγκεντρώθηκαν στον τόμο «Τροχιές σε διασταύρωση» Σταλμένα από τόπους εξορίας, δεν είναι μόνο τεκμήρια μιας μεγάλης φιλίας, αλλά και ντοκουμέντα με ιστορική και λογοτεχνική αξία.

«Καιτούλα μου αγαπημένη». «Καιτούλα μου γλυκιά». «Μικρούλα μου Καιτούλα». Δεκατρία χρόνια χώριζαν τον 43χρονο Γιάννη Ρίτσο από την 30χρονη ποιήτρια και μεταφράστρια Καίτη Δρόσου, σύντροφο του Αρη Αλεξάνδρου. Ανάμεσά τους δημιουργήθηκε μία μακρά φιλία, η οποία τα πρώτα χρόνια της γνωριμίας τους ήταν μία σχέση «πατρική» και προστατευτική: ο ώριμος ποιητής συμβουλεύει τη νεότερη δημιουργό τι να κρατάει και τι να πετάει από την ποίησή της. Αργότερα, που θα μπει στη ζωή τής Καίτης Δρόσου ο συγγραφέας του «Κιβωτίου», ο Γιάννης Ρίτσος θα απευθυνθεί στο ζεύγος ως σάρκαν μίαν.

Αυτή η συνομιλία διασώζεται μέσα από επιστολές στον τόμο που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Αγρα»: Γιάννης Ρίτσος «Τροχιές σε διασταύρωση. Επιστολικά δελτάρια της εξορίας και γράμματα στην Καίτη Δρόσου και τον Αρη Αλεξάνδρου» (πρόλογος: Καίτη Δρόσου, επιμέλεια - εισαγωγή - σημειώσεις: Λίζυ Τσιριμώκου, σελ. 416, ευρώ 29). Τα δελτάρια της εξορίας και πολλές επιστολές αναπαράγονται έγχρωμα στις σελίδες του βιβλίου (λινόδετο με κουβερτούρα), δίνοντας έτσι την αίσθηση του χειρογράφου στον αναγνώστη.

Τα σαράντα εννέα δελτάρια, που σήμερα βρίσκονται στα χέρια της Καίτης Δρόσου, επιμερίζονται σε τρεις ενότητες: 15 από το Κοντοπούλι και τον Μούδρο της Λήμνου (9 Οκτωβρίου 1948 - 12 Ιουλίου 1949). 17 «Μακρονησιώτικα» (31 Σεπτεμβρίου 1949 - 20 Μαΐου 1950). 17 από τον Αϊ-Στράτη (1 Ιουλίου 1950 - 3 Μαΐου 1952).

Από την αλληλογραφία του ζεύγους Αλεξάνδρου με τον Γιάννη Ρίτσο σώζονται είκοσι οκτώ επιστολές του τελευταίου από το 1971, το 1972 (10), το 1973 (3), το 1974 (2), το 1976 (1), το 1977 (1) και το 1978 (μετά τον θάνατο του Αρη Αλεξάνδρου). Τέλος, πέντε επιστολές απευθύνει ο Αρης Αλεξάνδρου στον μέντορά του ποιητή, την εποχή που ο αυτοεξόριστος συγγραφέας ολοκληρώνει στο Παρίσι το αριστούργημά του «Το κιβώτιο».

Τα δελτάρια και οι επιστολές του Γιάννη Ρίτσου περνούν από τη λογοκρισία. Ετσι, οι πολιτικές νύξεις, όπου υπάρχουν, είναι κωδικοποιημένες. Επειδή δεν μπορούν τα ειπωθούν τα πράγματα με τ' όνομά τους, ο ποιητής προκρίνει κυρίως την περιγραφή του τοπίου με λυρικούς τόνους:

Επισημαίνει η επιμελήτρια του βιβλίου Λίζυ Τσιριμώκου: «Το βλέμμα του εξόριστου γίνεται φωτογραφικό: υποχρεωμένος να αντιμετωπίζει καθημερινά μία επαναλαμβανόμενη μονοτονία και μη δυνάμενος να κοινολογήσει παρά τα τετριμμένα και ανώδυνα, γίνεται εξαντλητικά περιγραφικός - ένας μεγεθυντικός φακός που αποτυπώνει πιστά μικρολεπτομέρειες και στιγμιότυπα, ένας ευαίσθητος σεισμογράφος που προσπαθεί να αναμεταδώσει στους "απέξω" τις υπόγειες δονήσεις και αντιδράσεις».

Ιδού ορισμένα δείγματα γραφής του Γιάννη Ρίτσου: «Φτάσαν οι αγέρηδες - σφυρίζουν απ' έξω - τριζοβολάν τα τζάμια. Είναι μια αγριάδα και μια δύναμη». «Σήμερα κρύο κι αγέρας - τι αγέρας - δεν μπορείς να βγεις ένα βήμα -ατέλειωτη βουή- το χιόνι στροβιλίζεται- δε στέκει - μια τρομερή ζωντάνια και δύναμη [...] κι από μέσα η καρδιά σου αποκρίνεται - βουή στη βουή - κάτι πρέπει να φτιάξουμε μεγάλο».
Η Καίτη Δρόσου, με την απόσταση του χρόνου, μόνον θετικά έχει να θυμάται από τον Γιάννη Ρίτσο της εξορίας και της καθημερινής συνύπαρξης:

«Ολη η συμπεριφορά, η πολιτεία του Γιάννη, όπου κι αν βρέθηκε, στις εξορίες, στα στρατόπεδα, στις φιλικές συναντήσεις, με όποιους και αν βρέθηκε, συναδέλφους ή απλούς αγωνιστές, η συμπεριφορά του, λοιπόν, ήταν μία και μόνη: να εμψυχώνει. Σε τέτοιον βαθμό, ώστε για ένα διάστημα ψυχράνθηκαν οι ιδιαίτερα φιλικές σχέσεις με τον Αρη. Συνέβη στον Αϊ-Στράτη. Ο Ρίτσος δικαιολογεί, δικαιώνει, ευλογεί έως και διακοσμεί».

Ομως, ο Αρης Αλεξάνδρου, σε επιστολή του 1972, θα εκφράσει την ευγνωμοσύνη του στον Γιάννη Ρίτσο, γιατί σ' αυτόν όφειλε την ολοκλήρωση της συγγραφής του «Κιβωτίου»: «Δίχως τις παροτρύνσεις σου το "Κιβώτιο" δε θα 'τανε ακόμα γραμμένο, το διάβασες, το βρήκες έξοχο, μου έδωσες την άδεια να το πω σε όποιον θέλω, και από πάνω μου λες κι ευχαριστώ».

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ

11/1/09

Επιμορφωτικά σεμινάρια λεξικογραφίας, ορολογίας και μετάφρασης 2009

Με κεντρικό άξονα τη γλώσσα και τη λεξικογραφία τα σεμινάρια της άσπρης λέξης απευθύνονται σε όλους όσους επιθυμούν να αποκτήσουν εξειδικευμένες γνώσεις στον τομέα αυτό.

Το σχεδιασμό των σεμιναρίων λεξικογραφίας έχει η αναπληρώτρια καθηγήτρια του πανεπιστημίου Πατρών Άννα Ιορδανίδου. Τα σεμινάρια φιλοξενούνται στο σπίτι της άσπρης λέξης, στο γλωσσικό εργαστήρι από όπου καθημερινά ξεκινά το ταξίδι της η άσπρη λέξη της ημέρας.

Στόχος των σεμιναρίων αυτών είναι εκτός από την επιμόρφωση των συμμετεχόντων και η ανάδειξη ικανών λεξικογράφων με σκοπό την ενσωμάτωση τους στη λεξικογραφική ομάδα της άσπρης λέξης.

Τα σεμινάρια μπορούν να επιδοτηθούν μέσω του προγράμματος ΛΑΕΚ του ΟΑΕΔ. 

Ηλεκτρονική λεξικογραφία»
εργαστήριο λεξικογραφίας (15 ωρών)
Διάρκεια: 23/01/09 – 20/02/09
Εισηγήτριες: Άννα Ιορδανίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πατρών.
»

Ορολογία και μετάφραση»
σε συνεργασία με την ΕΛΕΤΟ (30 ωρών)
Διάρκεια: 28/01/09 – Λήξη 10/06/09
Εισηγητές: Κώστας Βαλεοντής, Πρόεδρος του Γενικού Επιστημονικού Συμβουλίου (ΓΕΣΥ) της ΕΛΕΤΟ, Διονύσης Γιαννίμπας, Μεταφραστής, Έλενα Μάντζαρη, Γλωσσολόγος, Σπύρος Δόικας, Μεταφραστής, Βαλεντίνη Καλφαδοπούλου, Μεταφράστρια.
»

Σεμινάριο για την ελληνική γλώσσα (Θεσσαλονίκη)»
εργαστήριο λεξικογραφίας (30 ωρών)
Διάρκεια: 14/02/09 – 31/05/09
Εισηγήτρια: Άννα Ιορδανίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πατρών.
»

Περισσότερα εδώ

Ψηφιοποίηση κειμηλίων του Ε. Χεμινγουέι

Πάνω από 3.000 ντοκουμέντα από το προσωπικό αρχείο του μεγάλου Αμερικανού συγγραφέα, Ερνεστ Χεμινγουέι, που φυλάσσονται στο σπίτι - μουσείο «Φίνκα Βίχια» στην Αβάνα, πρόκειται να ψηφιοποιηθούν, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους μελετητές και τους απλούς αναγνώστες να γνωρίσουν περισσότερα για τον κορυφαίο δημιουργό και το έργο του.

Τα ντοκουμέντα που θα ψηφιοποιηθούν δεν έχουν δημοσιευτεί ποτέ στο παρελθόν, ενώ μεταξύ τους βρίσκεται ο επίλογος του μυθιστορήματος για τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, «Για ποιον χτυπά η καμπάνα», καθώς και το σενάριο της ταινίας «Ο γέρος και η θάλασσα» που βασίστηκε στο ομότιτλο βιβλίο. Επίσης περιλαμβάνονται ντοκουμέντα που σχετίζονται με την υπόθεση του Χεμινγουέι περί των περιπολιών γερμανικών υποβρυχίων στις ακτές της Κούβας κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, πεποίθηση που τον οδήγησε να εξοπλίσει ο ίδιος ένα πλοίο προς αναζήτησή τους.

Η «Φίνκα Βίχια» είναι το σπίτι όπου έμενε ο Χεμινγουέι από το 1939 έως το 1960, στην κορυφή ενός λόφου στο προάστιο Σαν Φρανσίκο ντε Πάουλα, στην Αβάνα, όπου έγραψε πολλά από τα αριστουργήματά του. Το 2007 η κουβανική κυβέρνηση προχώρησε σε ριζική συντήρηση και ανακαίνιση του μουσείου, ώστε να γίνεται πιο άνετη η πρόσβαση του κοινού, αλλά και για να φυλάσσονται καλύτερα τα ντοκουμέντα. Ο όγκος των ντοκουμέντων είναι εντυπωσιακός: Πάνω από 2.000 έγγραφα και 3.000 φωτογραφίες και αρνητικά, καθώς και 9.000 βιβλία, πολλά από τα οποία φέρουν στα περιθώρια ιδιόχειρες σημειώσεις του συγγραφέα. Επίσης φυλάσσονται προσωπικά του αντικείμενα.

Το 2002 υπογράφτηκε μια σημαντική συμφωνία πολιτιστικής συνεργασίας μεταξύ της Κούβας και των ΗΠΑ - ακριβέστερα της πλευράς των ΗΠΑ που παλεύει για την άρση του εμπάργκο - για τη συντήρηση αυτών των χιλιάδων σημαντικών κειμηλίων, καθώς και του ξύλινου πλοίου που χρησιμοποιούσε ο συγγραφέας για ψάρεμα και για περιπολίες.

via

10/1/09

Η Σμύρνη «πουλάει»

Είναι εντυπωσιακή η αύξηση των εκδόσεων με θέμα τη Σμύρνη και τις «Χαμένες Πατρίδες». Από σοβαρές μελέτες μέχρι συναισθηματικές παραφιλολογίες, τα βιβλία με αναφορές και έμπνευση στην προ του 1922 Μικρά Ασία είναι μια ολόκληρη αγορά.

Από το 1992, όταν συμπληρώνονταν 70 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, είχε αρχίσει να ενισχύεται θεαματικά η τάση για εκδόσεις με θέμα τη Σμύρνη και τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας. Ηταν, τότε, ευνοϊκή η διεθνής γεωπολιτική συγκυρία που προκαλούσε σε όλον τον κόσμο μία νέα ματιά στα σύνορα των παλαιών κόσμων. Στην Ελλάδα, το βλέμμα στην Ιωνία ήταν παράλληλο με το βλέμμα στη Μαύρη Θάλασσα και τα Βαλκάνια. Αλλά, σε αντίθεση με τις άλλες γεωγραφικές περιοχές και ιστορικές ενότητες, η Σμύρνη πέρασε, με μεγαλύτερη ευκολία και με εντυπωσιακή ευελιξία, τόσο στη λόγια όσο και στη λαϊκή φιλολογία.

Μετά την αποκορύφωση του 2002, και την επέτειο των 80 ετών, η εκδοτική θεματολογία της Σμύρνης γνώρισε στη διάρκεια του 2008 αναζωπύρωση, αποδεικνύοντας τη διάρκεια του φαινομένου και την αντοχή του στον χρόνο. Οι λόγοι πολλοί. Συναισθηματικοί και εμπορικοί, πρωτίστως, αλλά επιπλέον και επιστημονικοί, καθώς το θέμα της Σμύρνης του 1922 έχει αρχίσει και ενδιαφέρει ολοένα και περισσότερους ιστορικούς και δημοσιογράφους στη Δύση. Πέρσι, είχαμε τη μελέτη του Γάλλου ιστορικού Ερβέ Ζορζελέν. Φέτος, είχαμε το βιβλίο του Βρετανού δημοσιογράφου και συγγραφέα Giles Milton, ο οποίος με το βιβλίο του «Χαμένος Παράδεισος» (εκδ. Μίνωας) είχε μεγάλη, και εύλογη, επιτυχία στην ελληνική αγορά.

Παράλληλα, μεγάλος αριθμός λογοτεχνικών έργων -ποικίλης ποιοτικής διαβάθμισης- από Ελληνες συγγραφείς και με θέμα τις Χαμένες Πατρίδες εμφανίστηκαν στη διάρκεια του έτους. Μαζί με μαρτυρίες και αναμνήσεις, η «σμυρναίικη» αγορά περιλαμβάνει μυθιστορηματικές αναπλάσεις, συχνά με ατυχέστατα αποτελέσματα. Από τις καλές εξαιρέσεις του 2008 ήταν οι ατμοσφαιρικές ενότητες, με γερούς χαρακτήρες, για το Αϊβαλί και τη Μυτιλήνη στο μυθιστόρημα του Νίκου Θέμελη «Οι αλήθειες των άλλων».

Tου Νικου Βατοπουλου

9/1/09

Αυτοβιογραφίες και θεατρικά έργα οι «συνταγές» του Χόλιγουντ για Οσκαρ

Δεν έχουμε μετρήσει πόσες ημέρες απομένουν μέχρι τη φετινή απονομή των κινηματογραφικών βραβείων Οσκαρ, όμως κάθε χρόνο τέτοιες ημέρες αρχίζουν και βγαίνουν οι πρώτες εκτιμήσεις για τα φαβορί, μαζί και οι αναδρομές στην ιστορία του θεσμού. Ειδικά όταν η παράδοση θέλει την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου να βραβεύει με Οσκαρ καλύτερης ταινίας, την ταινία που για τους περισσότερους δεν ήταν το φιλμ της πρώτης τους επιλογής, οι προβλέψεις μάλλον δεν βοηθούν και τόσο. Οχι βέβαια ότι κι αυτό αποτελεί κανόνα. Αξίζει να αναφέρουμε σαν παράδειγμα τη χρονιά του 1941 όταν ο Τζον Φορντ τιμήθηκε για το «How Green Was My Valley» όταν ο Ορσον Γουέλες με τον «Πολίτη Κέιν» γύρισε σπίτι με ένα Οσκαρ, αυτό του καλύτερου σεναρίου.

Η συνταγή ήταν συγκεκριμένη. Το Χόλιγουντ σεβόταν τις κινηματογραφικές μεταφορές των βιβλίων, μαζί με τις αυτοβιογραφίες και τα θεατρικά έργα του Μπρόντγουεϊ. Και φυσικά πάντα οι ταινίες με πατριωτικό χαρακτήρα, έμπαιναν αμέσως στη λίστα των δημοφιλέστερων φιλμ της χρονιάς. Ειδικά στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τα υλικά της συνταγής ήταν αξεπέραστα όταν για παράδειγμα το 1942 βραβεύτηκε ως καλύτερη ταινία το «Mrs Miniver» του Γουίλιαμ Γουάιλερ.

Μετά ξεπετάχτηκε μια νέα γενιά κινηματογραφιστών που δεν είχαν κληρονομήσει τίποτα από τις κοινωνικές ανησυχίες των γονιών τους, γι’ αυτό και εξέφρασαν τις πολιτιστικές τους αγωνίες, αντί να προσπαθήσουν να αναδομήσουν τον κόσμο που είχαν στα χέρια τους. Στη δεκαετία του ’50 το Χόλιγουντ απειλήθηκε από την τηλεόραση. Κάπως έτσι γεννήθηκαν οι υπερπαραγωγές για να αποδειχτεί ότι τίποτα δεν ξεπερνά την μεγάλη οθόνη. Eπρεπε να φτάσουμε στο ’60 για να ακουστούν οι πρώτες αθυροστομίες με φιλμ όπως «Ποιος φοβάται την Βιρτζίνια Γουλφ;» και «Mπόνι και Κλάιντ». Στις δεκαετίες του ’70, του ’80 και του ’90 οι κριτές τα ήθελαν όλα: καλλιτεχνική αξία, κοινωνική κριτική, ώριμο περιεχόμενο, υπερθέαμα. Οι υποψήφιες τώρα για το 2008 θα είναι μάλλον 2 κοινωνικές ταινίες («Slumdog Millionnaire» και «Milk», 2 μεταφορές έργων («Frost/Nixon» και «Doubt»), 2 μυθιστορηματικές διασκευές, («The Reader» και «Revolutionary Road») και δύο υπερπαραγωγές («The Dark Knight» και «The Curious Case of Benjamin Button»). Στις 22 Φεβρουαρίου θα ξέρουμε.

via

(C) ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΛΕΒΑΔΕΙΑΣ
Κάδμου 7 & Δαιδάλου
Λιβαδειά 32100
τηλ. 22610.89970
fax 22610.81028