Με τη δημοτική ποίηση ο λαός ζωντανεύει τη στιγμή, το γεγονός, ρωτά και αναρωτιέται, εκφράζει και γνωματεύει.
Το δημοτικό τραγούδι λειτούργησε για αιώνες ως μέσο εκπαίδευσης για πλήθος λαού, που το είχε ως μοναδικό τρόπο να εκφραστεί, αλλά και να γνωρίσει και να διδαχτεί από τη συσσωρευμένη σοφία του συνόλου.
"Το ποιητικό σύστημα του λαού είναι μια αυτοβιογραφία. Μια αυτοβιογραφία εκατομμυρίων ανθρώπων."
Ισμαήλ Κανταρέ
Ο Ν. Πολίτης κατατάσσει τα Γνωμικά στην πρώτη μεγάλη κατηγορία δημοτικών τραγουδιών: τα καθαρώς λυρικά δημοτικά τραγούδια.
Γνωμικά: σύντομα, διδακτικά και επιγραμματικά ρητά και αποφθέγματα
Πολλὰ απ αυτὰ είναι πολύστιχα, τα περισσότερα όμως είναι δίστιχα ποὺ έχουν πάρει παροιμιακὸ χαρακτήρα. Απαντώνται και ως Λιανοτράγουδα, µαντινάδες (στην Κρήτη) και κοτσάκια (στην Νάξο).
Έχουν ηθικοδιδακτικό χαρακτήρα. Ο λαός έχει γνώμη, σκέψη. Φιλοσοφεί, και φιλοσοφώντας σχηματίζει και τα γνωμικά του αντλώντας τα από την ίδια του τη ζωή.
Τα γνωμικά με τη συμπυκνωμένη πείρα και σοφία δίνουν ηθικές συμβουλές, υποδείξεις και παραινέσεις.
Τα γνωμικά συμβουλεύουν τι να κάνει ο άνθρωπος σε κάθε περίσταση της ζωής, εκφράζουν και διατυπώνουν με παραστατικό, περιεκτικό και, συνήθως, αλληγορικό τρόπο, σοφές γνώµες και λαϊκές ιδέες πάνω σε ποικίλα θέµατα τόσο συναισθηματικής φύσης, καθημερινής πρακτικής αλλά και διαχρονικών αξιών, όπως:
την ομορφιά και τη λεβεντιά, τον μάταιο λόγο, Τη φιλία, Τη σύνεση και σωφροσύνη, Την υπομονή, Τη φιλοδοξία, Την περηφάνεια, το θάνατο και τον ανθρώπινο πόνο, τον αδυσώπητο χρόνο, τις ανθρώπινες σχέσεις, την αμαρτία, το καλό και το κακό, το σεβασμό, την έχθρα, τη μοναξιά, και τόσα άλλα.
Όπως λέει ο Δημαράς:
«Εγκαρτέρηση, υπομονή, σύνεση, φρόνηση, επιτηδειότητα, αποφυγή φιλοδοξίας είναι οι συστάσεις που βγαίνουν από το γνωμικό ελληνικό τραγούδι, ταιριαστά με το σύνολο της ψυχολογίας του».
Ακόμα και σήμερα ορισμένα είδη δημοτικής ποίησης εξακολουθούν να βρίσκονται σε ακμή, διατηρώντας ζωντανή την Ελληνική Παράδοση, στις ρίζες της.
Παραδείγματα σημερινών καταβολών των γνωμικών στο σύγχρονο δημοτικό, ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι, είναι τα τραγούδια που ακούστηκαν στη διάρκεια του βίντεο:
"Να-ηταν τα νιάτα δυο φορές", παραδοσιακό
"Ψηλά τη χτίζεις τη φωλιά" του Μάρκου Βαμβακάρη
"Τα λιανοτράγουδα" του Μάνου Χατζιδάκι
Για την 1η Ομάδα Ανάγνωσης της Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς
Κατερίνα Κεράστα
(Πηγή του 1ου τραγουδιού είναι το ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΡΕΥΝΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ - Στο 2ο τραγουδά ο Σταύρος Τζώρτζης, ενώ στο 3ο η Νταντωνάκη και ο Ψαριανός. Τμήμα αυτών των 2 τελευταίων έχει προσαρτηθεί στο βίντεο αποκλειστικά για εκπαιδευτικούς σκοπούς)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου